ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎ

6-ՐԴ ԳՈՒՄԱՐՄԱՆ 9-ՐԴ ՆՍՏԱՇՐՋԱՆ

2019Թ. ՀՈՒՆԻՍԻ 27-Ի ՆԻՍՏԻ ՍՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

     Ժամը 11.00

Նիստին մասնակցում են Հանրապետության նախագահը, ԱԺ պատգամավորներ, Կառավարության անդամներ, ԶԼՄ ներկայացուցիչներ, հրավիրվածներ: Նիստին ներկա են` 31, բացակա՝ 2 պատգամավորներ:

Աշոտ Ղուլյան – Բարի առավոտ բոլորին, հարգելի գործընկերներ, Կառավարության հարգարժան անդամներ: Այսօրվա նիստով մենք ամփոփելու ենք 6-րդ գումարման Ազգային ժողովի 9-րդ նստաշրջանի աշխատանքները: Անհրաժեշտ եմ համարում նշել, որ նստաշրջանի ընթացքում խորհրդարանը աշխատել է ծանրաբեռնված օրակարգերով, որի արդյունքում ընդունվել են տարբեր ոլորտներում իրավահարաբերությունները կարգավորող մի շարք օրենքներ:

Արձանագրենք նաև, որ այս ընթացքում օրենսդիր մարմինը պատշաճ աշխատանք է կատարել սահմանադրական փոփոխություններից հետո սահմանված ժամկետացանկով օրենսդրական դաշտը սահմանադրությանը համապատասխանեցնելու ուղղությամբ: 

Ընթացիկ նստաշրջանի ընթացքում գումարվել է 7 հերթական և 2 արտահերթ նիստ: Շրջանառության մեջ է դրվել 120 օրինագիծ, որոնցից մինչ այս նիստը ընդունվել են 81-ը, շրջանառությունից հանվել են 1-ը, իսկ այսօրվա օրակարգում ընդգրկված են 12 օրենքներ և օրենսդրական փաթեթներ:

Նստաշրջանի ընթացքում Ազգային Ժողովը լսել է 4 հաղորդում, 1 տեղեկություն, 1 հաշվետվություն, 1 ծրագիր և քննարկել պատգամավորի կողմից կառավարությանը ներկայացված 1 գրավոր հարցապնդում:

Այսօրվա նիստի օրակարգային հարցերի շարքում ընդգրկված են նաև Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման մասին հաշվետվությունը և Հաշվեքննիչ պալատի 2018թ.  գործունեության վերաբերյալ տարեկան հաղորդումը:

Հարգելի գործընկերներ, չի բացառվում, որ Ազգային ժողով մուտք գործած օրենսդրական նախագծերը օրենքով սահմանված ժամկետներում քննարկելու համար կարիք կլինի ամառվա ամիսների ընթացքում գումարել արտահերթ նստաշրջան,(առաջարկվող նախագծերի և անցկացման ժամկետների մասին կտեղեկացնենք լրացուցիչ), բայց մինչ այդ մեզ այսօր սպասվում է հագեցած օրակարգով քննարկումներ, որոնք առաջարկվել են խորհրդարանի մշտական հանձնաժողովների կողմից մեծածավալ նախապատրաստական աշխատանքներից հետո:

Առաջարկում եմ անցնել որոշումների սպասող օրակարգային հարցերին և անցնել նիստի աշխատանքներին: Գրանցում: Գրանցման արդյունքներով՝ ներկա են 30 պատգամավոր, պարոն Թովմասյանը քիչ հետո կմիանա, բացակա՝ 2 պատգամավորներ: Ամեն դեպքում, նիստը իրավասու է սկսել իր աշխատանքները:

Վահրամ Բալայան – Հարգելի գործընկերներ, նստաշրջանի օրակարգը ներկայացնելու համար, խոսքը տրվում է Ազգային ժողովի նախագահ, պարոն Աշոտ Ղուլյանին:

Աշոտ Ղուլյան – Շնորհակալություն, հարգելի գործընկերներ, մենք մեր եզրափակիչ նիստում, բնական է, որ փորձել ենք նաև հանրագումարի բերել, մինչև հիմա՝ Ազգային ժողովում շրջանառության մեջ գտնվող օրենքի նախագծերի քննարկումները, և այս պահին մենք մի քանի լրացումներ և փոփոխություններ ունենք, որպեսզի ամեն անգամ նույն հարցերը՝ ամեն անգամ, կրկնողություն չլինի, նստաշրջանի և նիստի օրակարգերը ներկայացնելուց՝ կփորձեմ ամբողջությամբ, հատվածաբար, բայց միասին՝ երկու հարցերը միասին ներկայացնեմ: Ինչպես քիչ առաջ նշվեց, մենք նստաշրջանի օրակարգում՝ լրացումներ կատարելու հարցով, ունենք պարտադիր քննարկման ենթակա հարցեր, այսօրվա նիստում դրանք ներկայացված կլինեն: Ազգային ժողովի կանոնակարգ-օրենքով նախատեսված ընթացակարգով՝ մենք այսօր, ներառել ենք 2018թ. բյուջեի կատարման մասին հաշվետվությունը և Արցախի Հանրապետության հաշվեքննիչ պալատի 2018թ. գործունեության վերաբերյալ տարեկան հաղորդումը: Մենք ունենք նաև հարցերի մի շարք, որոնք նստաշրջանի օրակարգում ներառվել են՝ հաշվի առնելով, գլխադասային հանձնաժողովի ներկայացրած եզրակացությունները և այդ օրինագծերի շարքից թվարկեմ՝ երկրորդ խումբ օրենքի նախագծերը. Կուսակցությունների մասին օրենքի նախագիծն է՝ ներկայացվում է առաջին ընթերցմամբ, Արցախի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրքն է նույնպես առաջին ընթերցմամբ է ներկայացնում և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծն է՝ փաթեթով, հաջորդը՝ նստաշրջանի օրակարգի համար առաջարկվում է Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի պետական աջակցության մասին նախագիծը՝ փաթեթով, ևս երկու օրենքի նախագծեր՝ Ավտոմոբիլային ճանապարհների շինարարության նորոգման և պահպանման համար կատարվող հատկացումների, (մասհանումների) մասին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին ու Պետական պաշտոններ զբաղեցրած անձանց սոցիալական երաշխիքների մասին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին հարցն է: Այսպիսն է նստաշրջանի օրակարգում առաջարկվող լրացումների փաթեթը:

Վահրամ Բալայան - Եթե հարցեր կան, խնդրեմ: Չկա:

Աշոտ Ղուլյան – Մենք հիմա պետք է այս լրացումները հաստատենք մեր քվեարկությամբ, և ես խնդրում եմ պատգամավորներին պատրաստվել քվեարկության՝ ԱԶգային ժողովի որոշման նախագիծը, Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի 6-րդ գումարման 9-րդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու վերաբերյալ: Քվեարկություն: Կողմ՝ 30, դեմ՝ չկա, ձեռնպահ՝նույնպես: Շնորհակալություն:

Վահրամ Բալայան - Ազգային ժողովի՝ հունիսի 27-ի օրակարգը ներկայացնելու համար, խոսքը տրվում է Ազգային ժողովի նախագահ, պարոն Աշոտ Ղուլյանին:

Աշոտ Ղուլյան – Հունիսի 27-ի նիստի օրակարգի համար, առաջարկվում է հարցերի այն շարքը, որոնք մենք քիչ առաջ ներկայացրեցիք, որպես լրացումներ 9-րդ նստաշրջանի օրակարգում և բացի դրանից, քանի որ նշեցի արդեն, որ հատվածաբար ներկայացնելով համարյա ամբողջ օրակարգը պիտի ներկայացնենք՝ երկու մասով և նստաշրջանի օրակարգում, և Ազգային ժողովի այսօրվա նիստի: Մենք ունենք պարտադիր քննարկման ենթակա հարցերը, որը նորից չկրկնեմ և ունենք նաև 2-րդ ընթերցմամբ Ազգային ժողովի քննարկմանը ներկայացվող հարցերի մի ամբողջ շարք, դրանց թվում. Արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի մասին՝ 2-րդ ընթերցմամբ ներկայացվող նախագիծն է, Սեյսմիկ պաշտպանության մասին նախագիծն է իր ուղեկցող օրինագծերի փաթեթով, հաջորդը՝ Կուտակային կենսաթոշակների մասին Արցախի Հանրապետության օրենքն է և նույնպես ուղեկցող մի մեծ փաթեթով: Հանրաքվե մասին՝ 2-րդ ընթերցմամբ ներկայացվող նախագիծն է ու արդեն այն օրենքի նախագծերի ցանկը, որը քիչ առաջ նշեցի, որպես նստաշրջանի օրակարգի համար լրացումներ՝ Կուսակցությունների մասին, Ընտրական օրենսգիրքը, Քաղաքացիական օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծը, Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի պետական աջակցության մասին, Ավտոմոբիլային ճանապարհների շինարարության, պահպանման, նորոգման համար կատարման հատկացումների մասին, պետական պաշտոններ զբաղեցնող անձանց սոցիալական երաշխիքների մասին: Նիստի օրակարգում մենք ներառել ենք անցած նստաշրջանի օրակարգ ներառած Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պատվավոր կոչումների մասին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին հարցը: Բացի օրինագծերից, մենք՝ այսօրվա նիստում ունենք նաև հարցեր Արցախի Հանրապետության նախագահին և Կառավարության անդամներին և ինչպես միշտ նիստը ավարտելու ենք պատգամավորական հայտարարություններով:

Վահրամ Բալայան – Եթե հարցեր կա՞ն, խնդրեմ: Հարցեր չկան:

Աշոտ Ղուլյան – Հարգելի գործընկերներ, այսօրվա նիստի օրակարգը մենք՝ երեկ քննարկել ենք նաև աշխատանքային խորհրդակցությունում և հնարավորության չափ, բոլոր հարցադրումներին տրվել են համապատասխան պարզաբանումներ: Մեզ մնում է հաստատել օրակարգը և անցնել արդեն օրակարգային հարցերի քննարկմանը: Քվեարկության է ներկայացվում Ազգային ժողովի որոշման նախագիծը, Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի 2019թ. հունիսի 27-ի նիստի օրակարգի մասին: Քվեարկություն: Կողմ՝ 30 , դեմ՝ չկա , ձեռնպահ՝ նույնպես:  Օրակարգը հաստատված է, և մենք անցնում ենք օրակարգային հարցերի քննարկմանը:

Հարգելի գործընկերներ, մենք հաստատելով այսօրվա նիստի օրակարգը նաև այդ օրակարգային հարցերը խմբավորում ենք ըստ անհրաժեշտության, Ազգային ժողովի կանոնակարգով մենք այդ հարցերին անդրադառնում ենք նույնպես որոշակի առաջնահերթություններ հաշվի առնելով: Այսօրվա մեր նիստում՝ առաջին խմբում, պարտադիր քննարկման ենթակա հարցերն են: Այս շարքում առաջինը՝ 2018թ. պետական բյուջեի կատարման մասին հաշվետվությունն է: Ես չեմ ուզում երկար նախապատմություն անեմ, որովհետև մեկ ու կես ամսից էլ ավելի, այս օրենքի նախագիծը՝ պետական բյուջեի մասին հաշվետվությունը Կառավարության, գտնվում է Ազգային ժողովում, համապատասխան ընթացակարգ է անցել, ժամկետացանկով, հանձնաժողովներում, խմբակցություններում քննարկման այդ փուլերը, և Ազգային ժողովում բյուջեի կատարման տարեկ հաշվետվության քննարկումը ավարտվում է Ազգային ժողովի նիստում՝ բյուջեի կատարման մասին հաշվետվությունը ներկայացնելով: Կանոնակարգի 107-րդ հոդվածի համապատասխան՝ Ազգային ժողովի նիստում, Արցախի Հանրապետության պետական բյուջեի կատարման մասին հաշվետվության քննարկմանն ընթացքում, մինչև 30-ական րոպե տևողությամբ, հիմնական զեկուցմամբ հանդես են գալիս Հանրապետության նախագահի մինչև 3 ներկայացուցիչ՝ նույն տևողությամբ, հարակից զեկուցումներով՝ հաշվեքննիչ պալատի նախագահը, գլխադասային հանձնաժողովի ներկայացուցիչը, տվյալ դեպքում ֆինանսաբյուջետային հանձնաժողովի և իրավասու մշտական հանձնաժողովի ներկայացուցիչը՝ ներկայացնող պետական բյուջեի կատարման մասին տարեկան հաշվետվությունում, պետական և ծառայողական գաղտնիք պարունակող ծախսերի օրինականության և հիմնավորվածության մասին հանձնաժողովի եզրակացությունը: Ինչպես նաև կարող են ներկայացվել հանձնաժողովի մեկական ներկայացուցիչներից, եթե համապատասխան եզրակացություն կա: Ահա այսպիսի ընթացակարգով, մենք սկսում ենք 2018թ. պետական բյուջեի կատարման մասին հաշվետվության ներկայացումը, Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի նիստում: Ուզում եմ, հիմա հրավիրել՝ Կառավարության կողմից լիազորված է, Արցախի Հանրապետության ֆինանսների նախարար, պարոն Արթուր Հարությունյանին, խնդրեմ:

Արթուր Հարությունյան – Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգարժան պատգամավորներ, գործընկերներ, ներկաներ:

«Արցախի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» օրենքի 26-րդ հոդվածի համաձայն կառավարության կողմից Ազգային ժողովի հաստատմանն է ներկայացվում  2018թ. պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվությունը: 

Ներկայացնելով այն նախ կուզենայի անդրադառնալ հաշվետու տարում ձևավորված տնտեսական միջավայրին և ներկայացնել որոշ մակրոտնտեսական ցուցանիշներ: Մասնավորապես՝

2018թ. արդյունքներով անվանական արտահայտությամբ համախառն ներքին արդյունքը կազմել է 310.3 մլրդ դրամ (2017թ.` 272.1 մլրդ դրամ), ապահովելով 11.9 տոկոս տնտեսական աճ` 1.9 տոկոս դեֆլյատորի պայմաններում, իսկ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը կազմել է` 12.1 տոկոս: Նման բարձր աճի տեմպի համար հիմք է հանդիսացել նյութական արտադրության ճյուղերի՝ մասնավորապես հանքարդյունաբերության ոլորտի ավելացված արժեքի աճը, որն ապահովել է տնտեսական աճի մոտ 5.1 տոկոսային կետը: Միաժամանակ կուզենայի նշել նաև, որ դրական դինամիկա է արձանագրվել տնտեսության ճյուղային դիվերսիֆիկացիայի առումով, մասնավորապես հանքաարդյունաբերությունից բացի արդյունաբերության մնացած ճյուղերի հաշվին է ապահովվել տնտեսական աճի 2.0 տոկոսային կետը նախորդ տարվա 1.6 տոկոսային կետի դիմաց:

Մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն կազմել է 2 մլն 103.3 հազար դրամ կամ 4,354.7 ԱՄՆ դոլար` նախորդ տարվա 1 մլն 855.9 հազար դրամի կամ 3,844.7 ԱՄՆ դոլարի դիմաց:

Նյութական արտադրության հիմնական ոլորտներում արձանագրվել են հետևյալ  ցուցանիշները.

 արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը կազմել է 125.0 մլրդ դրամ` 2017 թվականի համեմատ իրական արտահայտությամբ աճելով  29.3 տոկոսով, շինարարության ծավալը կազմել է շուրջ 52.5 մլրդ դրամ` ապահովելով 11.5 տոկոս աճ, գյուղատնտեսության արտադրանքի ծավալը կազմել է 74.1 մլրդ դրամ:

2018թ. միջին ամսական անվանական աշխատավարձը 2017թ. նկատմամբ աճել է 3.7 տոկոսով` կազմելով 161,181 դրամ:

 Արտաքին առևտրաշրջանառության ծավալը 2018թ. կազմել է 555.1 մլն ԱՄՆ դոլար` 2017թ. համեմատ ապահովելով աճ 24.9 տոկոսով, ընդ որում` առանց հանքարդյունաբերության ոլորտի աճը կազմել է 22.3 տոկոս: Ապրանքների ներմուծման ծավալն աճել է 22.6 տոկոսով` կազմելով 353.0 մլն ԱՄՆ դոլար, արտահանման ծավալը` աճել է 29.0 տոկոսով և կազմել  202.1 մլն ԱՄՆ դոլար: Գնաճը  2018թ. կազմել է 1.8 տոկոս:

2018թ. պետական բյուջեով պլանավորված 53,813.1 մլն դրամ սեփական եկամուտների դիմաց փաստացի մուտքերը կազմել են 54,282.1 մլն դրամ կամ ծրագրավորված ցուցանիշը կատարվել է 100.9 տոկոսով, որն իր հերթին 31.3 տոկոսով կամ 12,926.2 մլն դրամով ավել է 2017թ. փաստացի ցուցանիշից:

Նախատեսված 53,172.0 մլն դրամ հարկային եկամուտների և պետական տուրքի մասով փաստացի պետական բյուջե է մուտքագրվել 53,522.4 մլն դրամ կամ պլանավորված ցուցանիշը կատարվել է 100.7 տոկոսով:

«Հարկեր/ՀՆԱ» հարաբերակցությունը կազմել է 17.3 տոկոս՝ նախորդ տարվա համեմատ բարելավվելով 2.6 տոկոսային կետով: Ընդհանուր առմամբ, հարկային եկամուտների շուրջ 79 տոկոսը ապահովվել է խոշոր հարկ վճարողների հաշվին:

 Հայաստանի Հանրապետությունից ստացված բյուջետային վարկի գումարը կազմել է 51,428.2 մլն դրամ: Կարևոր եմ համարում նշել նաև, որ  2018թ. առաջին անգամ պետական բյուջեի սեփական եկամուտները գերազանցել են Հայաստանի Հանրապետությունից ստացվող բյուջետային վարկի չափը :

Արցախի  Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի փաստացի ծախսերը կազմել են 104 մլրդ 450.7 մլն դրամ ապահովելով  պլանավորված  ցուցանիշի  97.2 տոկոսը:

Նշեմ, որ կառավարության կողմից նախանշված հիմնական ծախսային գերակայությունները, որոնք նախատեսվել են 2018թ. պետական բյուջեով, համապատասխանում են այն առաջնահերթություններին, որոնք ամրագրված են  2018-2020թթ. միջնաժամկետ ծախսային ծրագրում:

2018թ. պետական բյուջեն կատարվել է առանց ծախսերի գծով ընթացիկ պարտքերի կուտակման : Ամբողջ ծավալով ֆինանսավորվել  են աշխատավարձերը, թոշակները, նպաստները և սոցիալական բնույթի այլ ծախսերը, ինչպես նաև կրթության, մշակույթի, առողջապահության և տնտեսական ոլորտի բոլոր ծրագրերը:

2018թ. պետական բյուջեի հիմնական ծախսային ուղղությունները հետևյալն էին:

         Գյուղատնտեսության բնագավառի ծախսերը կազմել են 4,629.4 մլն դրամ` նախատեսված  4,796.9 մլն դրամի դիմաց կամ կատարվել են 96.5 %-ով:

Գյուղատնտեսական միջոցառումների իրականացման ծրագրերի համար բյուջեից տրամադրվել է 2,389.3 մլն դրամ, նախատեսված 2,516.0 մլն դրամի դիմաց:

Գյուղի և գյուղատնտեսության աջակցության հիմնադրամին պետական բյուջեից հատկացվել է 1,350.6 մլն դրամ, որն ուղղվել է փոխառությունների տրամադրմանը,  առևտրային բանկերի կողմից գյուղատնտեսական ծրագրերի համար տրամադրվող վարկերի տոկոսների մասնակի սուբսիդավորմանը և գյուղի ու գյուղատնտեսության զարգացման այլ ծրագրերի իրականացմանը:

Տնտեսական հարաբերությունների բնագավառին ուղղված ծախսերը կազմել են 14,501.4 մլն դրամ՝ նախորդ տարվա համեմատ աճելով 32.5 տոկոսով կամ 3,554.7 մլն դրամով: Աճը հիմնականում պայմանավորված է Արցախի Հանրապետության շրջանների համաչափ զարգացումն ապահովելու նպատակով 2018 թվականից նոր ներդրված ՝ «Ընթացիկ նորոգման, բարեկարգման և կոմունալ տնտեսության գծով Արցախի Հանրապետության շրջանների կարողությունների զարգացման  ծրագրի իրականացմամբ, որի ընդհանուր գումարը կազմել է 2,8 մլրդ դրամ:

Արցախի Հանրապետության կառավարության 2018թ.` փոքր և միջին ձեռնարկատիրության աջակցման ծրագիրը իրականացվել է Արցախի ներդրումային հիմնադրամի միջոցով, որին  2018թ. պետական բյուջեից որպես աջակցություն հատկացվել է 2,5 մլրդ դրամ:

Կապիտալ ներդրումների ծրագրով ծախսերը կազմել են 19,850.8 մլն դրամ (պլանի 99.6%): 2017թ. համեմատ կապիտալ ներդրումների ծրագրի գծով հատկացվող ծախսերը աճել են 25.4 տոկոսով, կազմելով ընդհանուր բյուջեի ծախսերի շուրջ 19.0 տոկոսը (աճը նախորդ տարվա համեմատ 1.8 տոկոսային կետ):

Հատկացված միջոցներն ուղղվել են ինչպես տնտեսության ճյուղերի զարգացմանն ուղղված, այնպես էլ սոցիալական նշանակության և պաշտպանության բանակի մարտունակության բարձրացմանն ու սահմանների ամրակայմանն ուղղված աշխատանքների կատարմանը:

Սոցիալական պաշտպանության ոլորտի ծախսերը նախատեսված 22,127.2 մլն դրամի դիմաց փաստացի կազմել են 21,834.5 մլն դրամ կամ կատարվել 98.7 տոկոսով, որն ուղղվել է սոցիալական բնագավառի թվով 49 ծրագրերի իրականացմանը: Սոցիալական պաշտպանությունը ծախսային կառուցվածքում ամենամեծ մասնաբաժին ունեցող ոլորտն է, որը ընդհանուր բյուջեի ծախսերում կազմում է  21.0 տոկոս:

2018թ. իրականացված սոցիալական քաղաքականության հիմնական նպատակներն էին ժողովրդագրական ցուցանիշների բարելավումը, կենսաթոշակային և զբաղվածության համակարգերի կատարելագործումը, տարեցների, հաշմանդամների, զոհված զինծառայողների ընտանիքների հիմնահարցերի լուծումը և մի շարք այլ ուղղություններ:

Կրթության բնագավառի ծախսերը նախատեսված 14,592.8 մլն դրամի դիմաց փաստացի կազմել են 14,247.1 մլն դրամ կամ կատարվել են 97.6 տոկոսով, իսկ ընդհանուր բյուջեի ծախսերում կազմել  13.6 տոկոս:

Առողջապահության բնագավառի բյուջետային հիմնարկների պահպանման և պետական պատվերի ծրագրերի ֆինանսավորման ծախսերը նախատեսված 5,982.7 մլն դրամի դիմաց փաստացի կազմել են 5,914.7 մլն դրամ (պետական բյուջեի ընդհանուր ծախսերի 5.7 տոկոս):

Հատկացվող միջոցներն ուղղվել են թվով 38 առողջապահական ծրագրերի իրականացմանը, որից 37.9 տոկոս տրամադրվել է ամբուլատոր-պոլիկլինիկական հատվածի, իսկ 41.1 տոկոսը` հիվանդանոցային ծառայությունների ֆինանսավորմանը:

Մշակույթի և երիտասարդության բնագավառի ծախսերը, նախատեսված 3 մլրդ 287.0 մլն դրամի դիմաց, փաստացի կազմել են 3 մլրդ 180.0 մլն դրամ: Հատկացված գումարներն հիմնականում ուղղվել են հոգևոր-մշակութային, ռազմահայրենասիրական դաստիարակության, երիտասարդության ակտիվության բարձրացման և այլ ծրագրերի  իրականացմանը :

Վերջում ավարտելով խոսքս կուզենայի շնորհակալություն հայտնել Ազգային ժողովի բոլոր պատգամավորներին տարեկան բյուջեի կատարման հաշվետվության ներկայացման ընթացքում բավականին ծավալուն և համապարփակ քննարկումներ կազմակերպելու համար, որի ընթացքում բարձրացվել են բազմաթիվ հարցեր տարբեր ոլորտներին վերաբերվող, որոնց մասով տրվել են համապատասխան պարզաբանումներ: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան – Շնորհակալություն, պարոն նախարար: Մենք հնարավոր հարցերի պաշարը հանձնաժողովներում սպառել ենք և չգիտեմ, եթե հարցեր մնացել են, կարող եք օգտագործել հիմա: Հարցերի համար՝ Էդուարդ Աղաբեկյան, ուրի՞շ: Չկա: Հարցերի համար՝ Էդուարդ Աղաբեկյան:

Էդուարդ Աղաբեկյան – Պարոն նախարար, Սահմանադրությունը ընդունելուց հետո, կառավարման կարգը փոխելուց հետո, նախագահական համակարգի անցնելուց հետո, ի տարբերություն Հայաստանի, մենք մեր Սահմանադրությունում ֆիքսել ենք, զոհված զինծառայողների ընտանիքների բնակարանաշինության ապահովության հարցը, որը ռեգիոնում ոչ մի պետության Սահմանադրությունում չկա: Առաջին իսկ գործարկման՝ նախագահական համակարգի առաջին իսկ տարում, բնակարանաշինության ոլորտին ուղղված գումարները նվազել են: Ինչո՞վ կբացատրեք, կարծեմ տարվա վերջին հավելորդ էլ կա մնացած՝ 1,2  1,3-ի բանում: Այս հավելորդը մյուս տարվա ազատ մնացորդ գնաց թե՞ բնակարանաշինությունը և հավելորդի պարագայում:

Արթուր Հարությունյան – Շնորհակալություն հարցի համար: Ինչ վերաբերում է հավելորդի, այսինքն՝ մի մասը ուղղվել է նախկինում ներգրաված վարկային ռեսուրսների մարմանը, իսկ մի մասը մնացել է որպես մնացորդ և անցել հաջորդ տարի մնացել է որպես եկամուտ: Այդ 1,2 ,միլիարդից մոտավորապես  700 միլիոնը ազատ մնացորդի տեսքով անցել է մյուս տարի, ասենք այս տարի, որպես եկամուտի տեսքով: Ինչ վերաբերում է բնակարանաշինության ծրագրերին մենք, մենք այդ ծրագիրը իրականացնում ենք ոչ միայն բնակարանաշինարարության ծրագրի շրջանակներում, այլ նաև բնակարանների գնման շրջանակներում: Այսինքն, այս ծրագրից բացի մենք ունենք բնակարանների գնահատման ծրագրեր, որոնք որ գնվում են և հատկացվում են զոհված զինծառայողների ընտանիքներին բնակարանների տրամադրման ծրագրի շրջանակներում:

Աշոտ Ղուլյան - Արձագանքո՞ւմ եք, պարոն Աղաբեկյան: Չէ: Շնորհակալություն պարոն նախարար, կարող եք նստել: Մեր արդեն հայտարարված ընթացակարգով՝ այժմ լսելու ենք Արցախի Հանրապետության հաշվեքննիչ պալատի եզրակացությունը՝ 2018թ. պետական բյուջեի կատարման հաշվետվության վերաբերյալ, և ես հրավիրում եմ հաշվեքննիչ պալատի նախագահ, պարոն Էռնեստ Ավանեսյանին, խնդրեմ:

Էռնեստ Ավանեսյան – Ազգային ժողովի հարգարժան նախագահ, հարգելի

պատգամավորներ և ներկաներ: Համաձայն Արցախի Հանրապետության Սահմանադրության և դրանից բխող մի շարք օրենքների` Արցախի Հանրապետության հաշվեքննիչ պալատը օրենսդրությամբ սահմանված ժամկետում եզրակացություն է  ներկայացրել Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման վերաբերյալ:

Ինչպես գիտեք, նախորդ տարիների բյուջեների կատարողականների մասով, գործող օրենսդրությանը համապատասխան, Պալատը սահմանափակվում էր միայն պետական բյուջեի կատարման մասին ներկայացված հաշվետվության վերաբերյալ եզրակացություն տրամադրելով: 2019 թվականին Հաշվեքննիչ պալատն առաջին անգամ հաշվեքննություն է իրականացրել պետական բյուջեի կատարման նկատմամբ:

Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման գործընթացի նկատմամբ Պալատի կողմից իրականացվել է ֆինանսական և համապատասխանության հաշվեքննություն, որով գնահատվել են Կառավարության կողմից հաշվետու տարվա պետական բյուջեի մասին օրենքով սահմանված դրույթների պահպանումը,  Ֆինանսների նախարարության, ի դեմս` գանձապետարանի, կողմից բյուջեի կատարման գործընթացի կազմակերպումն ու իրականացումը, բյուջեի կատարման մասին հաշվետվությամբ արտացոլված թվերի արժանահավատությունը: Ընտրանքային կարգով հաշվեքննություն է իրականացվել  Քաղաքաշինության, Ֆինանսների, Աշխատանքի, սոցիալական հարցերի և վերաբնակեցման նախարարությունների կողմից բյուջետային որոշ ծրագրերով հատկացված միջոցների օգտագործման օրինականության նկատմամբ:

Հաշվեքննության ընթացքում ձեռք է բերվել բավարար տեղեկատվություն 2018թ. պետական բյուջեի կատարման վերաբերյալ հաշվեքննիչ պալատի կարծիքը հիմնավորելու համար: Այսպես` հաշվեքննության արդյունքներով պարզվել է, որ`

1. Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման ընթացքում Կառավարության կողմից ապահովվել է հաշվետու բյուջետային տարվա պետական բյուջեի մասին օրենքով սահմանված պահանջների կատարումը:

2. Պետական բյուջեի կատարման գործընթացը, ընդհանուր առմամբ, իրականացվել է բյուջետային գործընթացը կարգավորող Արցախի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան:

3. «Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման մասին» տարեկան հաշվետվությունն արժանահավատ է:

Բյուջեի կատարողականի հետ համեմատվել են առողջապահության, կրթության և սոցիալական ապահովության ոլորտի 18 ծրագրով ներկայացված հաշվետվություններում արտացոլված տվյալները` ընդհանուր 16,9 մլրդ դրամ գումարի, որը կազմում է  2018թ. փաստացի ծախսերի 16.2%-ը: Համեմատվել են նաև արտաբյուջետային միջոցների և ազատ մնացորդների շարժի վերաբերյալ տվյալները: Պալատի կողմից անհամապատասխանություններ չեն արձանագրվել:

Հաշվետվությունը հիմնականում պարունակում է օրենսդրությամբ պահանջվող համապատասխան տեղեկությունները, մասնավորապես,տեղեկություններ հաշվետու տարում հարկաբյուջետային քաղաքականության և պետական բյուջեի պահուստային ֆոնդից կատարված ծախսերի ուղղությունների ու չափերի վերաբերյալ. պետական բյուջեի եկամուտների ու ծախսերի հիմնավորվածությունը, ինչպես նաև դրանց համեմատական վերլուծությունը նախորդ տարվա փաստացի, ինչպես նաև հաշվետու տարվա համար հաստատված և փաստացի կատարված համապատասխան ցուցանիշների նկատմամբ:

Հաշվետվությունում առկա են նաև պետական կառավարման մարմինների արտաբյուջետային միջոցների գոյացման և տնօրինման մասին ամփոփ հաշվետվությունները՝ ըստ բյուջետային ծախսերի գործառական և տնտեսագիտական դասակարգման առանձին տարրերի, որոնք առանձին հավելվածների տեսքով կցված են հաշվետվությանը: 

Հաշվետվության վերլուծական մասում, դեռևս, բացակայում են բյուջեի հավելուրդի վերաբերյալ տեղեկությունները:

Պետական բյուջեի փաստացի ծախսերի ուղղվածության գերակայությունները, նախորդ տարվա համեմատ, հիմնականում պահպանվել են. ընդհանուր ծախսերի 23.6%-ը ուղղվել է կապիտալ ներդրումների, 20.3%-ը՝ սոցիալական պաշտպանության, 13.9%-ը`  տնտեսական հարաբերությունների, 13.6%-ը` կրթության ոլորտներին:

2018թ. պետական բյուջեի ծախսային մասում նախատեսվել է 254 ծրագիր, որից` ա) 9 ծրագիր ճշտված ծրագրով զրոյացվել է: Նշված ծրագրերով Օրենքով նախատեսված ընդհանուր գումարը կազմել է 502,500.0 հազ. դրամ,

բ) 5 ծրագրով, որոնց ընդհանուր գումարը ճշտված ծրագրով նախատեսվել է 11,897.4 հազ. դրամ,  կատարողական չի արձանագրվել,

գ) 4 ծրագրով արձանագրվել է 50%-ից ցածր կատարողական: Այդ ծրագրերի ընդհանուր գումարը ճշտված ծրագրով կազմել է 174,520.0 հազ. դրամ, փաստացի կատարողականը՝ 74,073.0 հազ. դրամ կամ 42.4%,

դ) 164 ծրագրով ապահովվել է 95 տոկոսից բարձր կատարողական` կազմելով 82,661,810.2  հազ.դրամ:

Փաստացի ծախսերի 64.5%-ը կամ 67,363,402.3 հազ. դրամ ընդհանուր գումարի 182 ծրագիր իրականացրել են 6 մարմիններ՝ Աշխատանքի, սոցիալական հարցերի և վերաբնակեցման, Քաղաքաշինության, Ֆինանսների, Կրթության, գիտության և սպորտի, Առողջապահության ու Գյուղատնտեսության նախարարությունները:

 Ընտրանքային կարգով Արցախի Հանրապետության պետական բյուջեի «Գործադիր իշխանության, պետական կառավարման հանրապետական և տարածքային կառավարման մարմինների պահպանում» ծրագրով Ֆինանսների և Քաղաքաշինության նախարարություններին, «Կապիտալ ներդրումներ» ծրագրով Քաղաքաշինության նախարարությանը և «Աշխատանքային կենսաթոշակներ» ծրագրով Աշխատանքի, սոցիալական հարցերի և վերաբնակեցման նախարարությանը հատկացված միջոցների օգտագործման նկատմամբ իրականացված հաշվեքննության արդյունքներով էական անհամապատասխանություններ և խեղաթյուրումներ չեն հայտնաբերվել: Հաշվեքննությամբ ընդգրկված ֆինանսական ընդհանուր ծավալը կազմել է 17,5 մլրդ դրամ կամ 2018թ. փաստացի ծախսերի 16.8 %-ը:

Ամփոփելով ֆինանսական և համապատասխանության հաշվեքննության արդյունքները` Արցախի Հանրապետության հաշվեքննիչ պալատը Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման վերաբերյալ տալիս է դրական եզրահանգում: Շնորհակալություն:

 

Աշոտ Ղուլյան – Շնորհակալություն, պարոն Ավանեսյան: Եթե հարցեր կա՞ն պարոն Ավանեսյանին, խնդրում եմ գրանցվել: Հարցեր չկան, շնորհակալություն պարոն Ավանեսյան, կարող եք նստել: Հարակից զեկույցները շարունակում են, և հաջորդը՝ Ազգային ժողովի գլխադասային հանձնաժողովի խոսքն է, տվյալ դեպքում ֆինանսաբյուջետային, տնտեսական կառավարման հանձնաժողովը, հանձնաժողովի նախագահ, պատգամավոր Արամ Գրիգորյանը, խնդրեմ:

Արամ Գրիգորյան – Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ներկաներ: Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարողականի մասին հաշվետվությունը, Հանրապետության նախագահի  կողմից, Ազգային ժողով է ուղարկվել, Ազգային ժողովի կանոնակարգ-օրենքի պահանջի համաձայն: Այնուհետև, Ազգային ժողովի նախագահի կողմից հաստատված ժամկետացանկի համաձայն, Ազգային ժողովում իրականացվել է ոլորտային քննարկումներ՝ գլխադասային և մյուս հանձնաժողովների համատեղ նիստերում: Այդ նիստերը տեղի են ունեցել և ընթացել են բավականին շահագրգիռ, կառուցողական և փոխադարձ հարգանքի մթնոլորտում: Ամփոփիչ նիստում ֆինանսաբյուջետային և տնտեսական կառավարման հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամները իր հավանությունն են տվել հաշվետվությանը, և ներկայացնում ենք լիագումար նիստին դրական եզրակացությամբ, շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան – Շնորհակալություն, պարոն Գրիգորյան: Եթե կա՞ն հարցեր ֆինանսաբյուջետային և տնտեսական կառավարման հանձնաժողովին, խնդրում եմ գրանցվել: Հարցեր չկան: Շնորհակալություն, պարոն Գրիգորյան: Հաջորդը Ազգային ժողովի իրավասու մշտական հանձնաժողովը՝ պետական և ծառայողական գաղտնիք պարունակող հոդվածների կատարողականի վերաբերյալ, և այս դեպքում Ազգային ժողովի պաշտպանության, անվտանգության  և օրինապահպանության հանձնաժողովն է, հանձնաժողովի նախագահ, պատգամավոր Ժաննա Գալստյան, խնդրեմ:

Ժաննա Գալստյան -  Մեծարգո Ազգային ժողովի նախագահ, հարգելի Կառավարության անդամներ, հարգելի գործընկերներ: Ինձ մնում է հանձնաժողովի անունից ավելացնել, որ Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի, պետական և ծառայողական գաղտնիք պարունակող ծախսերը, հիմնավորված էին և օրինական: Շնորհակալություն:

 Աշոտ Ղուլյան – Շնորհակալություն տիկին Գալստյան: Եթե կա՞ն հարցեր, հարցեր չկան: Շնորհակալություն, կարող եք նստել: Այժմ մենք անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը, և կանոնակարգի պահանջներին համապատասխան խմբակցությունները կարող են իրենց տեսակետները ներկայացնել բյուջեի կատարողական վերաբերյալ: Մենք անցնում ենք խմբակցությունների ելույթներին: Առաջինը՝ Վերածնունդ խմբակցություն՝ Հայկ Խանումյանը, հաջորդը՝ Շարժում 88 է, խնդրեմ:

Հայկ Խանումյան – Հարգելի ներկաներ, այս անգամ ևս ես դեմ եմ քվեարկելու բյուջեի կատարողականին: Մոտեցումը հիմնված է, վերջին տարիներին վարվող տնտեսական քաղաքականության հետ, որը մեր կուսակցության՝Ազգային վերածնունդ կուսակցության կողմից քննադատվում է վերջին առնվազն 6 տարվա ընթացքում և որի հիմնավորումները այս ամբիոնից՝ բյուջեի կատարողականի շրջանակներում ես հնչեցնում եմ արդեն 5-րդ անգամ: 2018թ. բյուջեն ևս կազմված էր նախորդ տարիների տրամաբանությամբ և իներցիոն շարունակությունն էր նախորդ տարիների քաղաքականության: Ո՞րն է այդ քաղաքականության առանցքը, որո՞նք են դրա հիմնական բնութագրիչները: Սա մի մոդել է, որը վաղուց կիրառվել է Աֆրիկյան թերզարգացած երկրներում: Բնական ռեսուրսների անխնա օգտագործում, հարկային լայն արտոնությունների պայմաններում, պետական բյուջեի օգտագործում բարձրաստիճան պաշտոնյանների բիզնեսները սպասարկելու համար, թերզարգացած ենթակառուցվածքներ, որոնք արգելակում են երկրի զարգացումը, կրթական համակարգ, որի գլխավոր նպատակը աշխատատեղեր ապահովելն  է ոչ թե կրթելը: Բոլոր ոլորտներում մեծ չափի հասնող նեպոտիզմ, երբ օգտագործում են հանրային միջոցները ու հնարավորությունները, իրար կուսակցական կամ այլ նեղ կապերով կապված մարդկանց շահերի սպասարկման համար: Իհարկե, այս համակարգում կարող է լինել տնտեսական աճ, քանզի բնական ռեսուրսների ծավալը և արժեքը փոփոխական են, սակայն նման որակի տնտեսական աճը չի կարող ապահովել զարգացում: Այս ամբիոնից ես բազմիցս անդրադարձել եմ տնտեսական աճի մտահոգիչ կառուցվածքին: Այսօր ևս պնդում եմ, որ տնտեսության դիվերսիֆիկացիան մեզ համար մնում է լրջագույն խնդիր: Չի կարող մեզ համար լինել տնտեսապես հաջողված պետություն լինել, որի սեփական եկամուտների 35 տոկոսից ավելին մեկ հանք է տալիս, չնայած վերամշակող՝ թեթև արդյունաբերությունը փոքրիկ տեմպերով աճում է, այնուամենայնիվ դրա մասշտաբները գոհացուցիչ չեն: Ժամանակին խաղողի այգիների  փոխարինումը հացահատիկային մշակաբույսերով, այսօր բերել են մի վիճակի, երբ նույնիսկ՝ մեծ, սահմանափակ թվով, գինու գործարանները հումքի խնդիր ունեն: Թվում է՝ հացահատիկային մշակաբույսերի ավելացումը կբերի անասնապահության համար կերային բազայի ավելացմանը, բայց արի ու տես մսի գնի մի փոքր բարձրացումը բերում է անասնագլխաքանակի կտրուկ կրճատման, ինչպես եղավ 2016-2017թթ. ընթացքում, իսկ դրա վերականգնումը ժամանակ և ջանքեր է պահանջում: Այսպիսով, գյուղատնտեսության մեջ առավել ավելացված արժեք ապահովող երկու ճյուղերը՝ խաղողագործությունն ու անասնապահություն պատշաճ ուշադրության չեն արժանացել: Տնտեսության դիվերսիֆիկացիա ապահովելու ուղղված Կառավարության գործիքակազմը, մասնավորապես Արցախի ներդրումային հիմնադրամը և գյուղի ու գյուղատնտեսության աջակցության հիմնադրամը, դարձել են կոռուպցիոն նեպոտիստական համակարգի հիմնասյունները: Մասնավորապես, ստացվել է այնպես մեր երկրում, որ բարձրաստիճան պաշտոնյաններից շատերը՝ նախարարներ, շրջանի ղեկավարներ, նախագահի խորհրդականներ ու նրանց հարազատներ կատարել են միլիոնավոր դոլարների գործարքներ, ներդրումներ: Կոնկրետ՝ օրինակ.  բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկը, որի ընտանիքի եկամտային հայտարարագրում ընդամենը 30 միլիոն դրամի գումար է նշված, դարձել է ընդհանուր 20 մեգավատ հզորությամբ մի քանի ՀԷԿ-երի սեփականատեր: Այս հզորության ՀԷԿ-երի կառուցումը մոտ 20 միլիոն դոլար է: Այդ ինչպե՞ս է ստացվում, որ ազնիվ չինովնիկները միանգամից դառնում են դոլարային միլիոնատեր: Կարծում եմ՝ բոլորիդ համար էլ պարզ է ու հստակ, թե ինչպես է այդպես ստացվում: Ես շարունակում եմ պնդել, որ պետական բյուջեի գումարների առնվազն  1/3-ը ծախսվում է անարդյունավետ, իսկ դրանց մի մասն գողացվում է տարբեր սխեմաների միջոցով: Ակնհայտ է, որ նման պայմաններում զարգացում չի կարող տեղի ունենալ, ակնհայտ է, որ այս Կառավարությունն ու Կառավարման այսպիսի տրամաբանություն է, Արցախի զարգացման գլխավոր խոչընդոտը: Ահա, թե ինչու եմ ես դեմ քվեարկելու բյուջե կատարողականին:

Աշոտ Ղուլյան – Շարժում 88 խմբակցության կողմից, խմբակցության ղեկավար, պարոն Էդուարդ Աղաբեկյան, հաջորդը Դաշնակցություն խմբակցությունն է:

Էդուարդ Աղաբեկյան – Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, հրավիրվածներ: Շարժում 88 խմբակցության դիրքորոշումը բյուջեի կատարողականի վերաբերյալ լինելու է բացասական այն պարզ պատճառով, որ մեր 29 առաջարկություններից ճնշող մեծամասնությունը չի ընդունվել: Ի դեպ, բյուջեի ներկայացման մասին՝ կարծում եմ, ավելի ճիշտ կլիներ, որ բյուջեն, գոնե նախագահական համակարգին անցնելուց հետո, առաջին բյուջեի հաշվետվությունը՝ այս ամբիոնից ներկայացներ Հանրապետության նախագահը, որովհետև այդպիսի հնարավորություն էլ չի լինելու: Հաջորդ բյուջեն արդեն՝ հաջորդներ և փողփողացներ: Սա, կարծում եմ՝ Ազգային ժողովի հանդեպ նաև վերաբերմունք է առավել ևս, որ Նախագահի կողմից պատրաստակամություն էր հայտնվել ոչ միայն Ազգային ժողովի մակարդակով, այլ նաև հանձնաժողովների և ֆրակցիաների մակարդակով՝ աշխատել, համենայնդեպս նախադեպ մենք չենք տեսել: Շատ բաների հետ չհամաձայնվեմ նախորդ գործընկերոջ կարծիքներին ու շարունակեմ: Քանի որ գոյացումից բացի նաև հանրային ռեսուրսների օգտագործման բան է: 95 տոկոս և ավելի հանրային ռեսուրսները օգտագործում է Կառավարությունը, Կառավարությունը իրա հայեցողությամբ, այսպես ասենք և միայն մի չնչին մասը՝ տեղական ինքնակառավարման, ընդ որում այդ չնչին մասի մի մասն էլ ավելի անարդարացիորեն ու այս թվերի ֆոնի վրա խոսում ենք համահարթեցման քաղաքականության մասին: Համաչափ զարգացումը կարծում ենք՝ միայն խոսքով չպիտի լինի, այլ նաև պետք է արտահայտվի գործով: Անհասկանալիորեն էր մեր համար՝ 4 տարի անընդհատ, գրավոր առաջարկով արտաբյուջեները ավելի թափանցիկ դարձնելու համար բերել՝ թվով կարծեմ 5 բերել բյուջե, միշտ բացասական կարծիք է եղել, բայց հիմա բյուջեում բացասական կարծիքով հանդերձ բյուջեում արդեն հաշվետվություն: Ինչո՞ւ, որովհետև մեր առաջարկությունը Հայաստանի խորհրդարանում ավելի շուտ են ընդունել: Այնտեղ արտաբյուջեները արդեն բյուջեի մաս են կազմում, բնականաբար հաշվետվություններն էլ լինելու են, համենայնդեպս, ես սրանով կարող եմ միայն բնորոշել: Հարկեր-ՀՆԱ հարաբերակցությունը, իհարկե բավականին նորմալ ցուցանիշ է՝ աճի 2,6 նիշով, 17,4 եթե չեմ սխալվում մակարդակով, բայց քաղաքականությունը պիտի լինի, տարերայնորեն չպիտի լինի: Այս քաղաքականությունը Հարկեր-ՀՆԱ հարաբերակցությունը անընդհատ 18,20, 21-ի մակարդակի պիտի հասցվի, այս հետևողական քաղաքականությամբ:

Ծրագրային մասերով՝ չգիտեմ վերահսկիչ պալատը ինչպես է ծրագրերը՝ 254 և ավելի ծրագրերից այսքանը կատարվեց կամ չկատարվեց: Ո՞նց են չափում, կշռում՝ էֆեկտը, արդյունքը, որովհետև ծրագրային բյուջետավորումից խոսելիս առնվազն պետք է ունենալ չափորոշիչներ: Ինչպի՞սի ինդիկատորներ, այս գումարը մտցնում ենք այ այդ ոլորտին ու ի՞նչ արդյունքներ պիտի ստանանք, ինչ ժամանակահատվածում ու ի՞նչ ինդիկատորներով են դրանք պետք է չափել ու կշռել արդյունքը ու էֆեկտը իմանալու համար: Քանի որ խոսում է ծրագրային բյուջետավորումից՝ դրական բան է: Այսպես, մեր առաջարկություններում՝ տարվա ընթացքում, ամեն մակրոտնտեսական ցուցանիշների և այլն, և այլն բարելավման ֆոնի վրա, մենք չտեսանք գյուղերը, փորձեր՝ գյուղերի մայրուղիների մասին, կրթության մասին ծրագրերը, սնունդը, պարզ է, որ այս Կառավարությունը չի ներկայացնի, չենք էլ հարցնի: Կոնկրետ ես էլ չեմ հարցնի, որովհետև էլ չի ներկայացնի այն պարզ պատճառով, որովհետև մի քանի ամիս մնացած Կառավարության համար, ավելի բնական է նոր եկող Կառավարությունը իր համար ծրագիր գրի ու պատասխանատու լի իր ծրագրին: Թառթարից էլ որևէ փորձեր չարվեց դեպի աջափնյա ջրանցքները հոսելու, ՀԿՆ-երի ֆինանսավորումը անհասկանալիորեն, անօրեն շարունակվեց, կենսաթոշակների ավելացման և այլն, և այլն: Ոչ մի բան չարեցինք: Ի դեպ, մի գործելակերպի հանդեպ, որը կցանկանայի նշել, հատկապես Կառավարության գործելաոճին, որ Ազգային ժողովին նոտարի դերի հատկացնելն է, եթե կարճ փորձենք ձևակերպել: Քանի որ այսպես ենք արել, օրենքում պետք է փոփոխություն արվի: Նույն բան է, եթե ասենք, որ երեխան, եթե ծնվի նրանից հետո կամուսնանա: Սկզբից պետք է օրենքը, կարգը փոխել, նոր դրանից հետո գնալ, թե անհապաղ է, թե անհետաձգելի է, թե ի՞նչ է, թե ո՞նց է, մնացածներում ինչ-որ բան անենք: Ցավոք, դա վերաբերում է մի քանի ոլորտների, դրա համար ենթադրում եմ, որ ձեռագիր է, որը հարիր չէ մի պետությանը, որը իրավական է հռչակել, իրավական հռչակման պետությունում սահմանադրականության արժեքը, գինը հասկացող պետությունը նման գործելակերպ չպիտի ունենա: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան – Հայ հեղափոխական դաշնակցության խմբակցության անունից, Ազգային ժողովի փոխնախագահ, Վահրամ Բալայան, հաջորդը՝ Ժողովրդավարություն խմբակցությունն է:

Վահրամ Բալայան – Հարգելի գործընկերներ, Կառավարության հարգարժան անդամներ: Դաշնակցություն խմբակցությունը՝ ուսումնասիրելով Արցախ Հանրապետության  2018թ. պետական բյուջեի կատարման մասին հաշվետվությունը գտնում է, որ իրոք վերջին տարիներին Արցախի Հանրապետության կառավարությունը նպատակային աշխատանքներ է կատարել տնտեսական զարգացմանը նպաստող բարեփոխումների իրականացման ուղղությամբ: Մասնավորապես իրական քայլ է կատարել գործարարների և սպառողների իրավունքների ու շահերի պաշտպանվածության , հարկային վարչարարության մեղմացման, գյուղին և գյուղատնտեսությանը, պետական աջակցության ուղղությամբ:

Դաշնակցություն խմբակցությունը  կարևոր է համարում  նաև Արցախի Հանրապետությունում  տնտեսական աճի հարաճուն զարգացումը, մասնավորապես  հաշվետու տարում ապահովել է 11.9 %  տնտեսական աճ: Նմանօրինակ աճը հնարավորություն է տվել լուծել` սոցիալական նշանակության բազմաթիվ հարցեր:

Ողջունելի է 2018թ. բյուջեի հարկային եկամուտների աննախադեպ աճը 2017թ. համեմատ: Այն կազմել է 35 %: 3 մլրդ դրամով կրճատվել է Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի դեֆիցիտը:

Կատարողականի հաշվետվությամբ տնտեսության ընդհանուր բնութագրությունը խմբակցությունը գնահատում է կայուն և տոկոսային համեմատությամբ զարգացող:

Նշված ներկայացված ֆինանսական փաստերի հետ միասին խմբակցությունը ուշադրություն է դարձնում հետևյալ հանգամանքներին՝

1.Երկրի գլխավոր ֆինանսական փաստաթղթում կարևոր է՝ որպես դինամիկ զարգացող երկրի փաստաթուղթ, բացի անվանական ՀՆԱ –ի և դրա ֆինանսական իրական ծավալների արտացոլումից, ներառված լինի նաև տնտեսական ակտիվության տարատեսակ տարեկան ցուցանիշները:

Հաշվի առնելով, որ վերջին տարիներին իշխանությունների կողմից  մշտապես կարևորվել է նաև առողջապահության.կրթության և մշակույթի ոլորտների զարգացումը, գտնում ենք անհրաժեշտ է նաև ներառել մարդկային զարգացման ինդեքսի, մասնավորապես կյանքի սպասվող տևողության, կրթության մակարդակի և մարդկանց կենսամակարդակի վերաբերյալ ցուցանիշներ՝ թույլ տալով նաև բնութագրել երկրի տնտեսության որակական կողմերը:

2.Տեսանելի է, որ բյուջեի կատարողականի հաշվետվության վերլուծությունը մեծամասամբ արտացոլում է եկամուտներն ու ծախսերը: Բացակայում է ՀՆԱ-ում արտացոլված  ոլորտների  ենթաճյուղերի դասակարգման վերլուծությունը, մասնավորապես ճյուղերի այս կամ այն ենթաճյուղերի աճին նպաստող գործոններն ու երբեմն էլ անկման պատճառները:

3. Ուսումնասիրելով պահուստային ֆոնդի ծախսերը, եկել ենք այն եզրահանգման, որ պահուստային ֆոնդի ծախսերի մի մասը ցույց են տալիս տարվա գլխավոր ֆինանսական փաստաթղթի պլանավորման աշխատանքներում գործադիրի գերատեսչությունների առավել մասնագիտական և խորը բյուջետային պլանավորման անհրաժեշտությունը: Օրինակ՝ Արցախի Հանրապետության  աշխատանքի, սոցիալական հարցերի և վերաբնակեցման նախարարությանը հատկացվել է 517.554.8 հազար դրամ: Կարծում ենք այն պետք է լիներ պետական բյուջեի պլանավորված միջոցառումների ծրագրերի շրջանակներում:

Բացի դրանից, անհրաժեշտ ենք համարում պահուստային ֆոնդի ծախսերի համար նախապես սահմանել առաջնահերթ ուղղություններ,որոնք կկազմեն պահուստային ֆոնդի ոչ պակաս, քան 80%-ը: Ցանկալի է, որ այդ միջոցները նպատակաուղղվի Արցախի գյուղերի զարգացմանը:

4.Հարկային եկամուտների 35% աճը, որի էական մասը ապահովվել է հանքարդյունաբերության ոլորտի զարգացման շնորհիվ, մարտահրավեր է նետում երկրի կառավարությանը առավել մեծ ջանքեր և առավել արագ տեմպեր ապահովել տնտեսության դիվերսիֆիկացման աշխատանքներում:

5.Կառավարության հարգելի ներկայացուցիչներ, ուշադրություն ենք դարձրել նաև այն հանգամանքին, որ ծախսումների մասով արտացոլված մի շարք ծրագրերում անգամ հակիրճ նկարագրված չէ  դրանց ֆինանսավորման շնորհիվ արձանագրված փաստացի արդյունք ներկայացնող տվյալները: Գտնում ենք, որ ծախսերը պետք է կատարվի շատ արդյունավետ՝ առաջնայինի և երկրորդային դասակարգմամբ:

Մենք՝ որպես կուսակցություն և խմբակցություն, կարևորում ենք գյուղի և գյուղատնտեսության զարգացման հարցերը:

Նախորդ տարվա համեմատ գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի 3.9 %-ի չափով նվազումը մտահոգիչ է:

Վստահ ենք, որ մեր առաջարկները տեղ կգտնեն 2019թ. տարեկան հաշվետվության մեջ:

Հարգելի գործընկերներ, ելնելով վերոնշյալից Դաշնակցություն խմբակցությունը Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման մասին հաշվետվությունը գնահատում է դրական: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան – Հաջորդը՝ Ժողովրդավարություն խմբակցությունն է՝ խմբակցության ղեկավար, պատգամավոր Վարդգես Բաղրյանը, խնդրեմ: Եզրափակելու ենք խմբակցությունների ելույթները՝ Հայրենիք խմբակցությամբ:

Վարդգես Բաղրյան - Շնորհակալություն: Հարգելի ներկաներ, 2018թ. Արցախի Հանրապետության պետական բյուջեի  կատարման մասին տարեկան հաշվետվությունը կառավարությունը Ազգային ժողով է  ներկայացրել  օրենքով սահմանված կարգով, և  պատգամավորները բավարար ժամանակ են ունեցել  ուսումնասիրելու  բյուջեի կատարողականը  և իրենց կարծիքներն արտահայտելու և՛ ոլորտային  հանձնաժողովներում  քննարկումների, և՛ գործադիր  իշխանության ներկայացուցիչների հետ խմբակցությունների հանդիպումների ընթացքում:

       Ինչպես միշտ, այս անգամ նույնպես «Ժողովրդավարություն» խմբակցության անդամներն  ակտիվ մասնակցություն են ունեցել  մշտական հանձնաժողովների նիստերին, իսկ  Արցախի Հանրապետության պետնախարարի  և ֆինանսների նախարարի հետ  խմբակցության հանդիպման ժամանակ շահագրգիռ քննարկում ծավալել, արել տարբեր  առաջարկություններ, հանդես եկել  նկատառումներով  ու հարցադրումներով,  հայտնել իրենց  մտահոգությունները:

Խմբակցությունը ծանոթացել է նաև 2018թ. պետական բյուջեի կատարման վերաբերյալ Արցախի Հանրապետության Հաշվեքննիչ պալատի եզրակացությանը: Ողջունելի է, որ հանրային ֆինանսների, պետական բյուջեի կատարման ոլորտում հաշվեքննություն իրականացնող պետական լիազոր մարմինը ևս դրական եզրակացություն է ներկայացրել 2018թ. բյուջեի կատարման վերաբերյալ, իսկ արձանագրված անհամապատասխանություններն ու խեղաթյուրումները գնահատվել են ոչ էական: Վստահ ենք, որ հետևողական բարելավմամբ հնարավոր կլինի ապագայում խուսափել նաև ոչ էական անճշտություններից:

             Հաշվի առնելով այս իրողությունները և կառավարության գործունեության ծրագրի հանդեպ մեր քաղաքական պատասխանատվության հանձնառությունը՝ «Ժողովրդավարություն» խմբակցությունը կողմ է քվեարկելու  2018թ. պետական բյուջեի  կատարման տարեկան հաշվետվությունը հաստատելու  մասին Ազգային ժողովի որոշմանը: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան – Խմբակցությունների վերջին ելույթը՝ Հայրենիք խմբակցություն, խմբակցության քարտուղար, պատգամավոր Ռամել Դադայան, խնդրեմ:

Ռամելա Դադայան – Հարգելի գործընկերներ, Կառավարության հարգելի անդամներ, ներկաներ: 2019թ. մայիս ամսից Ազգային ժողովում քննարկման է ներկայացված Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարողականի մասին հաշվետվությունը:

Հայրենիք խմբակցության պատգամավորներն ակտիվ և արդյունավետ մասնակցություն են ունեցել մշտական հանձնաժողովների նիստերին, կատարել են հարցադրումներ, ներկայացրել են ծրագրային փոփոխությունների և բարեփոխումների մասին առաջարկություններ:

Արցախի Հանրապետության 2018թ. սոցիալ-տնտեսական քաղաքականությունը նպատակաուղղված էր մակրոտնտեսական կայունության ապահովմանը, տնտեսական աճի տեմպերի պահպանմանը, սոցիալական ծրագրերի իրականացմանը:

Հայրենիք խմբակցությունը կարևորում է կառավարության կողմից նախորդ տարիներին սկսած ծրագրերն արժանապատվորեն շարունակելու գործընթացը, ակնկալում ենք, որ Արցախի Հանրապետության քաղաքացիներին հիփոթեքային վարկավորման բնակարանային պայմանների բարելավման, ծնելիության խթանման և բազմազավակության ծրագրերն այսուհետ ևս կմնան կառավարության ուշադրության կենտրոնում և կզարգացվեն:

Արտաքին քաղաքական ճակատում ակնկալում ենք նոր ջանքերի գործադրում՝ հայտնելով մեր պատրաստակամությունը սատարելու թե որպես խորհրդարանական, թե որպես առաջատար քաղաքական ուժ:

Հայրենիք խմբակցությունը մասնակցելով հարցի շուրջ կազմակերպված խորհրդարանական արդյունավետ քննարկումներին, առաջնորդվելով ստանձնած քաղաքական պատասխանատվությամբ, կողմ է քվեարկելու 2018թ. Արցախի Հանրապետության պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվությունը հաստատելու մասին Ազգային ժողովի որոշմանը: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Այսքանով ավարտում ենք նաև մտքերի փոխանակությունը, որը ներառում է խմբակցությունների տեսակետները և ելույթները: Մեզ մնում է նաև ամփոփել՝ մտքերի փոխանակության ավարտից հետո, եզրափակիչ ելույթների հնարավորությունը: Եթե կա՞ այդպիսի ցանկություն: Խոսքը տրվում է Արցախի Հանրապետության պետական նախարար, պարոն Գրիգորի Մարտիրոսյանին, խնդրեմ պարոն պետնախարար:

Գրիգորի Մարտիրոսյան – Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգարժան պատգամավորներ, գործընկերներ: Կարծում եմ՝ կարիք չկա նորից անդրադառնալու 2018թ.բյուջետային ցուցանիշներին կամ մակրոտնտեսական միջավայրին, որովհետև բազմիցս՝ այս օրերի ընթացքում ներկայացվել են: Իմ համար պարզ է նաև՝ բյուջեի հաշվետվության վերաբերյալ  ելույթների առիթը օգտագործելը, որպես այլ հարցերին անդրադառնալը, պատգամավորների ցանկությունը, սակայն տպավորություն է ստեղծվում, որ չկա ցանկություն տեսնելու կամ լսելու այն հնչեցված հարցադրումների պատասխանները, կամ արված աշխատանքները, կամ դրական փոփոխությունները, դրանց ուղղությամբ: Խոսվեց դիվերսիֆիկացիայի մասին և ֆինանսների նախարարի կողմից, և մեր պատասխանատուների կողմից ներկայացվել է 2018թ. թե տնտեսական աճի կառուցվածքը, թե այն աշխատանքները, որոնք ուղղվել են տնտեսության դիվերսիֆիկացման ուղղությամբ և չտեսնել այդ արդյունքները կարծում եմ՝ անկեղծ չէ, որովհետև միայն 2018թ. տնտեսական աճի 11,9 տասնորդական կետից 6,8 տասնորդական կետը ապահովել է այլ ճյուղերի ոչ հանքաարդյունաբերության ճյուղերի հաշվին: Ինքնին 6,8 տասնորդական տոկոսային կետը, բավականին բարձր տնտեսական աճի ցուցանիշ է: Խոսվեց հարկային եկամուտների կենտրոնացման մասին: Պետք է նշեմ, որ հիմնական կամ ամենախոշոր հարկատուից բացի այլ տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից ապահովել է հարկային եկամուտների աճ՝ ավելի քան 14 տոկոսի չափով: Սրանք այն ցուցանիշներն են, որոնք կարծում եմ՝ անտեսել հնարավոր չէ:

Խոսվեց գյուղատնտեսության ուղղվածության մասին: Այս վերջին տարիներին, այգեգործության զարգացման ուղղությամբ կատարված աննախադեպ աշխատանքները , այգիների՝ կաթիլային համակարգի ներդրման և այդ ոլորտում իրականացված զարգացումների չտեսնելը, մեղմ ասած՝ անհասկանալի է: Մենք 2018թ. մշակող արդյունաբերության ոլորտում արձանագրեցինք շուրջ 30 տոկոս աճ: 30 տոկոս աճը՝ մենք չենք ունեցել, չգիտեմ, վերջին քսան տարվա ընթացքում դա ուղղակի աննախադեպ աճ է: Խոսքը մշակվող արդյունաբերության մասին է, ոչ հանքաարդյունաբերության: Էներգետիկայի զարգացման ոլորտում ունեցանք 11,6 տասնորդական տոկոս աճ: Նման ցուցանիշների չարձանագրելը կամ հաշվի չառնելը, նորից կրկնվեմ, կարծում եմ՝ ազնիվ չէ: Ես կուզենայի երկու բառով անդրադառնամ նաև ծրագրային բյուջետավորման և արտաբյուջեների հարցերին, որովհետև մենք այդ ոլորտներում ունենք փոփոխություններ, ունենք բարեփոխումներ և այդ բարեփոխումները, և այս փոփոխությունները մենք միշտ կատարել ենք ներկայացնելով՝ Ազգային ժողովի մեր գործընկերներին: Ինչպես գիտենք, 2019թ.՝ առաջին անգամ, կիրառել ենք ծրագրային բյուջետավորման գործընթացը: Այդ ծրագրային գործընթացը՝ առաջին անգամ, պետք է ներկայացվի 2019թ. պետական բյուջեի հաշվետվության ժամանակ, որովհետև դրան պետք է հաջորդեն բյուջեի պլանավորման գործընթացին, բնականաբար նաև հաշվետվությունը նույն ձևաչափով կներկայացվի՝ այդ ծրագրերի մասով: Ինչպես նաև, արտաբյուջեների թափանցիկության առումով՝ բազմիցս խոսվել է դրա մասին, բազմիցս և յուրաքանչյուր տարի ավելանում է հրապարակայնության և թափանցիկության ոլորտը՝ արտաբյուջետային հաշիվների, պետական կառավարման համակարգի այն արտաբյուջետային հաշիվներին, որոնք օրենքներով նախատեսված են: Այս տարի մենք արդեն՝ երկու կտրվածքով, ներկայացրել ենք պետական բյուջեի հաշվետվության հետ միաժամանակ արտաբյուջետային հաշիվների հաշվետվությունները՝ թե տնտեսագիտական, թե գործարարական դասակարգման: Նորից եմ ուզում կրկնել այն միտքը, որ բոլոր խոշոր բարեփոխումները, և բոլոր խոշոր փոփոխությունները, որոնք որ Կառավարությունը նախաձեռնում է՝ նախ ներկայացվում են Ազգային ժողովին, դրանք նախատեսված են պետական բյուջեով, դրանք նախատեսված են նախագահի ծրագրով, և այս տարի ներկայացված՝ նախորդ տարվա հաղորդագրությամբ, Կառավարությունը միշտ կողմնակից է բոլոր խոշոր ծրագրերին, բոլոր խոշոր բարեփոխումներին, խորհրդարանում քննարկելու, գործընկերային հարաբերությունների շրջանակներում աշխատելու և կարծիքները հաշվի առնելու: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Մենք ամփոփում ենք, որովհետև կանոնակարգով սահմանված բոլոր կետերը, որոնք վերաբերում են՝ Ազգային ժողովում բյուջեի կատարողականի հաշվետվության քննարկմանը, մենք անցել ենք: Ես չեմ ուզում առանձին անդրադառնա ելույթներին, բայց մի բան ուզում եմ վերահաստատել, որ Ազգային ժողովում՝ բյուջեի կատարման հաշվետվությունը քննարկվել է կանոնակարգի բոլոր դրույթներին համապատասխան: Սա վերաբերում է, ովքե՞ր կարող են ներկայացնել, ովքե՞ր կարող են ներկայացնել, ովքե՞ր պիտի ներկայացնեն, որևէ կետում մի փոքր շեղում էլ չենք ունեցել, հետևաբար այն ինչ-որ կատարվել է, կարծում եմ՝ արդյունավետ է եղել գործադիրի հետ նաև հանձնաժողովներում և խմբակցություններում քննարկման ժամանակ:

Հիմա պետք է քվեարկենք՝ Ազգային ժողովի որոշման նախագծի համար, և քանի որ խոսքը վերաբերում է նախորդ տարվա գլխավոր ֆինանսական փաստաթղթին, ես՝ Ազգային ժողովի որոշումը ընթերցելու եմ լրիվությամբ: Ազգային ժողովի որոշումը, Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվությունը հաստատելու մասին, Արցախի Հանրապետության 2018թ. պետական բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվությունը՝ եկամուտների գծով, 105 միլիարդ 710 միլիոն 250 հազար 700 դրամ, ծախսերի գծով՝ 104 միլիարդ 450 հազար 744 հազար դրամ, բյուջեի հավելուրդը՝ պրոֆիցիտը, 1 միլիարդ 259 միլիոն 505 հազար դրամ: Քվեարկություն: Կողմ՝ 26, դեմ՝ 4, ձեռնպահ՝ 1: Որոշումն ընդունված է, բյուջեի կատարման հաշվետվությունը խորհրդարանի կողմից արժանացել է հավանություն: Շնորհակալություն:

Մենք շարունակում ենք խորհրդարանում այսօրվա օրակարգով աշխատանքները, Կառավարությունը եթե գործեր ունի, կարող է գնալ, որովհետև մենք հանդիպելու ենք մեկ ժամից էլ, քիչ ժամանակ է մնացել՝ ժամը 13.00-ին: Մենք հիմա շարունակում ենք Հաշվեքննիչ պալատի 2018թ. գործունեության վերաբերյալ տարեկան հաղորդման հարցով, խնդրեմ հաշվեքննիչ պալատի նախագահ, պարոն Էռնեստ Ավանեսյան:

Էռնեստ Ավանեսյան - Ազգային ժողովի հարգարժան նախագահ, հարգելի պատգամավորներ և ներկաներ: Հաշվեքննիչ պալատը 2018թ. իր գործունեությունն իրականացրել է Արցախի Հանրապետության Սահմանադրությանը, «Հաշվեքննիչ պալատի մասին» Արցախի Հանրապետության օրենքին, Պալատի 2018թ. գործունեության տարեկան ծրագրին համապատասխան:

Տարեկան ծրագիրը, պալատի կողմից իրականացված հաշվեքննության արդյունքներով կազմված եզրակացությունները, ինչպես նաև 2018թ. գործունեության վերաբերյալ տարեկան հաղորդումն օրենսդրությամբ սահմանված կարգով և ժամկետում ներկայացվել են Ազգային ժողով և Հանրապետության Նախագահին: Բացի դրանից, սահմանված ժամկետներում դրանք տեղադրվել են Պալատի պաշտոնական ինտերնետային կայքում:

Այժմ  Ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում Հաշվեքննիչ պալատի 2018թ. գործունեության վերաբերյալ տարեկան հաղորդման ընդհանուր բնութագիրը.

 Ծրագրի առաջին մասի շրջանակներում Հաշվեքննիչ պալատը եզրակացություն է տրամադրել Արցախի Հանրապետության 2017թ. պետական բյուջեի կատարման մասին տարեկան հաշվետվության վերաբերյալ:

Եզրակացությամբ գնահատվել է Կառավարության կողմից հաշվետու բյուջետային տարվա պետական բյուջեի մասին օրենքով սահմանված պահանջների կատարումը, ինչպես նաև հաշվետվությամբ արտացոլված թվերի արժանահավատությունը: Կատարված ուսումնասիրության արդյունքներով Պալատը եզրահանգել է, որ ընդհանուր առմամբ, հաշվետվությամբ արտացոլված թվերն արժանահավատ են, բյուջեի կատարումն իրականացվել է Արցախի Հանրապետության 2017թ. պետական բյուջեի մասին օրենքով սահմանված պահանջներին համապատասխան: 2. Ծրագրի երկրորդ մասի շրջանակներում իրականացված հաշվեքննության արդյունքներն ամփոփվել են 14 ընթացիկ եզրակացությունում:

Հաշվեքննությունն իրականացվել է 27 օբյեկտում, որից` 10 պետական կառավարման մարմին և 2 համայնք, 11 ոչ առևտրային և 4 առևտրային կազմակերպություն:

Ընդգրկվել են հիմնականում 2016-2017թթ.. բյուջետային տարիները, առանձին դեպքերում նաև 2018թ. համապատասխան ժամանակահատվածը, իսկ շինարարական աշխատանքների պարագայում` դրանց կատարման ողջ ժամանակահատվածը:

Հաշվեքննությամբ ընդգրկվել են