Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Ազգային ժողովի
6-րդ գումարման 5-րդ նստաշրջանի
նիստի սղագրություն 20.04.2017թ.

ժամը 11:00

 

Նիստին մասնակցում են ԱԺ պատգամավորները, ԼՂՀ կառավարության անդամները` վարչապետի գլխավորությամբ, ԶԼՄ ներկայացուցիչներ, հրավիրվածներ: Նիստին ներկա են 29, բացակա` 4 պատգամավոր:

 

ՆԻՍՏԸ ՎԱՐՈՒՄ Է  ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՇՈՏ ՂՈՒԼՅԱՆԸ

 

Աշոտ Ղուլյան - Բարի առավոտ բոլորին: Հարգելի գործընկերներ,  հրավիրվածներ, կառավարության ներկայացուցիչներ: 5-րդ նստաշրջանի օրակարգում օրենսդրական նախաձեռնություններ առայժմ շատ չեն, բայց շուտով մենք այդ ցանկում համալրումներ կունենանք՝ նոր Սահմանադրության պահանջներից ելնելով և գործող օրենսդրությունը Հիմնական օրենքին համապատասխանեցնելով խորհրդարանին վերապահված լիազորությունների շրջանակներում:

Երեկ մենք հանրագումարի ենք բերել Ազգային ժողովի մշտական  հանձնաժողովներում քննարկումների արդյունքները և ունենք 2 հանձնաժողովների՝ ֆինանսաբյուջետային և տնտեսական կառավարման ու պաշտպանության, անվտանգության և օրինապահպանության հանձնաժողովների դրական եզրակացությունները` օրենսդրական նախաձեռնությունները  քննության առնելու երաշխավորությամբ:

Խորհրդարանի գործառույթների մեջ մտնում են նաև մեր  կառավարման համակարգի տարբեր հանրային ու պետական կառույցների հաղորդումների և  հաշվետվությունների ներկայացումն ու քննարկումը, և այսօրվա նիստում մենք ներառել ենք նաև  որոշ հարցեր այդօրինակ տարեկան  հաղորդումներից ու ծրագրերից:

Այս նախաբանից դժվար չի եզրակացնել, թե հիմնականում ինչ հարցեր ու թեմաներ են լինելու մեր այսօրվա քննարկումների կենտրոնում, և ես հիմա խնդրում եմ պատգամավորներին գրանցվել՝ աշխատանքները սկսելու համար:

Գրանցում:

Գրանցման արդյունքներով ներկա են 29 պատգամավորներ, բացակա են  4-ը: Մեր 4 գործընկերների բացակայության պատճառները հարգելի են, տեղյակ ենք, և ամեն դեպքում խորհրդարանը կարող է արդեն սկսել իր աշխատանքները:

Ինչպես միշտ, Ազգային ժողովի կանոնակարգի պահանջներին համապատասխան  մենք հերթական  լիագումար նիստերը սկսում ենք նստաշրջանի օրակարգի քննարկումից, օրվա լիագումար նիստի օրակարգի հաստատումից, այս անգամ էլ, իհարկե,  բացառություն չի և ես խնդրում եմ պատգամավորներին ուշադրություն դարձնել նստաշրջանի 6-րդ գումարման Ազգային ժողովի 5-րդ նստաշրջանի օրակարգում լրացումներ կատարելու Ազգային ժողովի որոշման նախագծին, որով  ենթադրվում է, որ այն հարցերը, որի մասին մենք քիչ առաջ նշեցինք և, վերջերս, որ մտել են Ազգային ժողով և շրջանառության մեջ են դրվել, որոնցից մեկը օրենսդրական նախաձեռնություն է, մյուսներն այլ հարցերի շարքից են, դրանք, փաստորեն, վերաբերվում են ԿԸՀ-ին, ՄԻՊ-ի  տարեկան զեկույցն է, սեյսմիկ անվտանգության մասին հաղորդումն է: Այս հարցերը նույնպես մենք ներառում ենք նստաշրջանի  օրակարգ և ահա այս հարցերի ընդգրկմամբ առաջարկվում է հաստատել 6-րդ գումարման Ազգային ժողովի 5-րդ նստաշրջանի օրակարգը: Հարցեր կա՞ն նստաշրջանի օրակարգի հետ կապված: Չկան: Եթե չկան, առաջարկում եմ քվեարկել Ազգային ժողովի որոշման նախագծի համար:

Քվեարկություն.

Կողմ՝ 29, դեմ՝ չկա, ձեռնպահ՝ չկա:

Որոշումն ընդունված է: Հաջորդ մեր որոշումը, մինչև օրենսդրական նախաձեռնություններին անցնելը Ազգային ժողովի որոշումն է`  այսօրվա 2017թ. ապրիլի    20-ի նիստի օրակարգը հաստատելու մասին: Մենք այս օրակարգում, հաշվի առնելով նստաշրջանի օրակարգում կատարված փոփոխությունները, ներառել ենք 2 օրենսդրական  նախաձեռնություններ, որոնցից մեկը վերաբերվում է բյուջետային համակարգին, մյուսը`   «Զինապարտության մասին» օրենքի նախագծին, որը երկրորդ ընթերցմամբ է ներկայացված, այս 2 օրենսդրական նախաձեռնություններից բացի, մենք այսօրվա լիագումար նիստին  առաջարկել ենք ՄԻՊ տարեկան զեկույցը և «Սեյսմիկ  պաշտպանության Արևելյան ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի  2016թ. գործունեության մասին հաղորդումը: Այսօրվա մեր լիագումար նիստի օրակարգում ներառված է նաև կառավարության հետ հարց ու պատասխանը՝ կանոնակարգի պահանջներին համապատասխան, ապրիլ ամսվա նիստում մենք ունենք օրակարգային հարց ու պատասխանի  այդ ընթացակարգը և նաև, ինչպես միշտ, պատգամավորական հայտարարություններ: Այսպիսին է մեր այսօրվա լիագումար նիստի օրակարգը: Եթե հարցեր կան՝ խնդրեմ, եթե՝ չէ, քվեարկենք ու անցնեք օրենսդրական  նախաձեռնություններին:

Քվեարկության է ներկայացվում Ազգային ժողովի որոշման նախագիծը ԼՂՀ Ազգային ժողովի 2017թ. ապրիլի 20-ի նիստի օրակարգը հաստատելու մասին:

Քվեարկություն.

Կողմ՝ 29, դեմ՝ չկա, ձեռնպահ՝ չկա:

Որոշումն ընդունված է: Եվ այժմ մենք անցնում ենք օրենսդրական նախաձեռնություններին: Առաջինն, ինչպես նշեցինք 2 օրենսդրական նախաձեռնություններից, (կանոնակարգն այդպես է պահանջում, երկրորդ ընթերցմամբ  նախագծերը քննարկում ենք երկրորդ փուլում). «ԼՂՀ 2017թ. պետական բյուջեի մասին»  ԼՂՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին»  նախագիծն է: Կառավարության կողմից այն լիազորված է ներկայացնել ԼՂՀ ֆինանսների նախարարի առաջին տեղակալ Գրիգորի Մարտիրոսյանը: Խնդրեմ:

Գրիգորի Մարտիրոսյան - ԼՂՀ Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ: Ձեր քննարկմանն է ներկայացվում  «ԼՂՀ 2017թ. պետական բյուջեի մասին» ԼՂՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ԼՂՀ օրենքի նախագիծը: Օրինագծի համաձայն առաջարկվում է՝

1. Փոփոխություններ կատարել  «ԼՂՀ 2017թ. պետական բյուջեի մասին»  ԼՂՀ օրենքի հ. 4 հավելվածով հաստատված ռադիոհաճախականության օգտագործման վճարների չափերում, որը պայմանավորված է ռադիոհաճախականությունների տիրույթների հստակեցման և նոր տեխնոլոգիաների կիրառման հանգամանքներով:

2. Հաշվի առնելով ռադիոհաճախականության օգտագործման վճարների առաջարկվող փոփոխությունները, ավելացնել ԼՂՀ 2017թ. պետական բյուջեի եկամուտները, համապատասխան չափով ավելացնելով նաև 2017թ. պետբյուջեով նախատեսված կապիտալ ներդրումների ծրագիրը: Սկզբնական նախագծով ներկայացված է 480 մլն դրամի ավելացում, սակայն հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ռադիոհաճախականության օգտագործման վճարների առաջարկվող չափերը կկիրառվեն օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո և, հիմք ընդունելով կարգավորող մարմնի կողմից  ներկայացված ճշտգրված հաշվարկները, առաջարկվում է սկզբնական նախագծով ներկայացված 480 մլն դրամի ավելացման փոխարեն ընդունել 450 մլն դրամի գումարի չափով պետական բյուջեի եկամուտներից ծախսերի ավելացմամբ: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցեր կա՞ն հիմնական զեկուցողին:

Արթուր Թովմասյան - Նույնիսկ մի քիչ ուշացումով է այս նախագիծը մտնում խորհրդարան: Ողջունելի է: Կարծում եմ, խորհրդարանը կողմ է քվեարկելու: Հարցս և Ձեզ, և կառավարության անդամներին, Ազգային ժողովի նախագահի գլխավորությամբ. այս օրակարգի հարցերը` ԼՂՀ-ն, մեզանից սկսենք, որովհետև արդեն 3 տարի է, սահմանադրական բարեփոխումները պիտի սկսենք Ազգային ժողովում, գոնե օրակարգում աշխատակազմին հանձնարարեցեք՝ Արցախի Հանրապետություն: Նույնը  խնդրում եմ Դուք փոխանցեք Կառավարությանը, հարց ու պատասխանի ժամանակ էլ երկրի վարչապետին կասեմ: Սկսենք Արցախի Հանրապետությունը օգտագործել: Ես մենակ Ձեզ չեմ ասում, այ մեր օրակարգում էլ է գրված՝ ԼՂՀ: Էդ օտարածին «Ղարաբաղ» բառը պիտի մեր գիտակցությունից դուրս գա:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն, պարոն Թովմասյան: Կարծում եմ, աշխատակազմի պատասխանատուներն այստեղ են, երևի այդ դիտողությունը հաշվի կառնեն: Բայց ուզում եմ հիշեցնել, որ այդ 2 անվանումները համարժեք են, որևէ սխալ այստեղ չկա:  Գերապատվությունը, նախապատվությունն, իհարկե, պիտի տրվի Արցախի Հանրապետությանը: Ուրիշ հարցեր:

Արթուր Թովմասյան -  Մինչև պատերազմը  /չի լսվում/…

Աշոտ Ղուլյան - Գեորգի Պետրոսյան:

Գեորգի Պետրոսյան - Նշված է նախագծով, որ՝ մի շարք օբյեկտների  կառուցում և վերանորոգում: Ցանկը կա՞ այդ օբյեկտների:

Գրիգորի Մարտիրոսյան - Այս պահին ցանկը ճշգրտման փուլում է: Հիմնականում կներառվեն մեծ շրջանների առաջնահերթ օբյեկտները, այդ թվում` ներշրջանային և գյուղամիջյան ճանապարհները:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն, Արպատ Ավանեսյան:

Արպատ Ավանեսյան - Երևի պայմանավորվելու պահին 480 մլն է եղել նախատեսած, բայց  իմացե՞լ եք ինչ եք արել: Հիմա եթե  հանկարծ հունիսի 1-ին ստորագրի  նախագահը, Դուք պիտի վերահաշվարկ կատարեք և մնացած գումարն այդ մասնավոր ձեռնարկությանը վերադարձնե՞ք: Ինչո՞ւ չեք այն 30 մլն էլ օգտագործում այլ օրապահանջ հարցերը լուծելու համար:

Աշոտ Ղուլյան – Նախագահի ստորագրման համար ժամկետը հստակ է, պարոն Ավանեսյան: Այնպես որ, հունիսի 1-ին հնարավոր չի ստորագրել:

Արպատ Ավանեսյան - Որտե՞ղ է գրված: Ո՞ր օրենքում:

Աշոտ Ղուլյան - Սահմանադրությունում:

Գրիգորի Մարտիրոսյան - Վերջնական ճշգրտված, հաշվարկված գոմարում հաշվի առնված են բոլոր ժամկետները:  Առաջարկվող ճշգրտված գումարը  հաշվարկելու ժամանակ  հաշվի են առնվել բոլոր ժամկետներն՝ ընդհուպ մինչև օրենքի հրապարակումը և ուժի մեջ մտնելը:

Արպատ Ավանեսյան - Պետք է ձևը գտնել /Չի լսվում/…

Գրիգորի Մարտիրոսյան - Շնորհակալություն, ուղղակի պարզաբանման համար ուզում եմ հստակեցնել չափերը կարող են կիրառվել  միայն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո, որը նախագծի համաձայն առաջարկում է օրենքի հրապարակումից հետո հաջորդող         10-րդ աշխատանքային օրվանից սկսած: Նախնական հաշվարկներով այդ գումարը կազմում է 480 մլն դրամ: Այդ հաշվարկը կատարված է 9 ամսվա կտրվածքով: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ օրենքն իրատեսական չէ ապրիլի 1-ից գործողության մեջ դնելը, կատարվել է գումարների վերջնական հաշվարկ, ճշգրտված, և հաշվի առնելով, որ բոլոր ժամկետները, այդ թվում նաև վավերացման, հրապարակման և ուժի մեջ մտնելու  ժամկետները, վերջնական գումարը կկազմի  նվազագույնը 450 մլն դրամ: Տիրույթների հետ կապված իմ նշելը վերաբերվում է ընդհանուր առմամբ, գումարի ավելացման  հանգամանքին:

Աշոտ Ղուլյան - Ուրիշ հարցեր կա՞ն: Չկան: Շնորհակալություն, պարոն Մարտիրոսյան, կարող եք նստել: Գլխադասային հանձնաժողովի եզրակացության համար հրավիրվում է ֆինանսաբյուջետային և տնտեսական կառավարման հանձնաժողովի նախագահ պատգամավոր Ռուսլան Իսրայելյանը:

Ռուսլան Իսրայելյան - Հարգելի գործընկերներ, «ԼՂՀ 2017 թվականի պետական բյուջեի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը քննարկվել է ֆինանսաբյուջետային և տնտեսական կառավարման հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցեր գլխադասային հանձնաժողովին:  Հարցեր չկան: Շնորհակալություն, պարոն Իսրայելյան, կարող եք նստել:  Մենք, հաշվի առնելով հենց այս հանգամանքը, որ ինչպես պարոն Ավանեսյանն ասաց, որ  ինչքան հնարավոր է քիչ կորցնենք այդ նախատեսված գումարից, երեկ հանձնաժողովի նիստում որոշել ենք չսպասեցնել և լիագումար նիստ հրավիրել, նույնիսկ, եթե մենք 1-2 հարց ունեինք  և, կարծում եմ, որ խորհրդարանն այսօր քննարկելով նաև կընդառաջի այս առաջարկությանը, մեր ընթացիկ տարվա պետական բյուջեում լրացուցիչ նոր գումարներ բերելով, ինչի տեղը, իհարկե, ծախսերի մասով մենք բոլորս գիտենք, որ կա: Կարծում եմ, այս թեմայով մենք լրացուցիչ քննարկումների կարիք չունենք, ամեն ինչ կարծես թե պարզ է: Բայց եթե կա ցանկություն, ինչպես կանոնակարգն է պահանջում մտքերի փոխանակության, կարող ենք անդրադառնալ, եթե՝ չէ, անցնենք քվեարկության:

Քվեարկության է  ներկայացվում  Ազգային ժողովի   որոշման նախագիծը «ԼՂՀ  2017 թվականի պետական բյուջեի մասին» ԼՂՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ԼՂՀ օրենքն ընդունելու վերաբերյալ:

Քվեարկություն.

Կողմ՝  29, դեմ՝ չկա, ձեռնպահ՝ նույնպես:

Որոշումն ընդունված է միաձայն: Շնորհակալություն: Հաջորդը մեր օրենսդրական նախաձեռնությունների շարքից՝ մեր օրակարգում «Զինապարտության մասին» ԼՂՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ  կատարելու մասին»  օրենքի նախագիծն է: Այն այսօր ներկայացվում է երկրորդ ընթերցմամբ: Եվ, ուզում եմ հիշեցնել, որ օրենսդրական նախաձեռնությունը ներկայացվել է պատգամավորների կողմից և այժմ, խնդրեմ, պատգամավորներից ԱԺ պատգամավոր Ռուսլան Իսրայելյանը, համահեղինակներն  են՝ Լեռնիկ Հովհաննիսյան, Վիլեն Սաֆարյան, Էդիկ Աղաբեկյան և Արսեն Առստամյան:

Ռուսլան Իսրայելյան - Հարգելի գործընկերներ: «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» ԼՂՀ օրենքի համաձայն առաջին ընթերցմամբ ընդունված «Զինապարտության մասին»  ԼՂՀ օրենքում  փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ԼՂՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ առաջարկություններ չեն եղել պատգամավորների կողմից: Կառավարության կողմից միայն եղել են խմբագրական փոփոխություններ, որոնք ընդունվել են հեղինակների կողմից: Մեր կողմից կատարվել են խմբագրական շտկումներ նախագծի 12-րդ և 14-րդ հոդվածներում: Նշված հոդվածներից հանվել են «պարտադիր կարգով» բառերը, քանի որ առանց այդ բառերի  օրենքի նշյալ դրույթներն ապահովում են իրենց  իմպերատիվությունը: Ուստի, առաջարկում եմ «Զինապարտության մասին» օրենքում  փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ԼՂՀ օրենքի նախագիծն առաջարկվող փոփոխություններով  հադերձ ընդունել որպես օրենք:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցեր կա՞ն պատգամավորների կողմից նախագծի հեղինակներին:  Հարցեր չկան: Շնորհակալություն, պարոն Իսրայելյան, կարող եք նստել:  Գլխադասային հանձնաժողովի եզրակացության համար հրավիրվում է Ազգային ժողովի պաշտպանության, անվտանգության, օրինապահպանության հարցերի հանձնաժողովի նախագահ պատգամավոր Ժաննա Գալստյանը: Խնդրեմ:

Ժաննա Գալստյան - Հարգելի գործընկերներ: Հանձնաժողովը քննարկել է   օրինագիծը և դրական եզրակացությամբ ներկայացնում է ձեզ ու հորդորում է, որ այն ընդունեք   որպես օրենք, ու ինչ-որ մի տեղ էլ ուզում ենք լիահույս լինենք, որ նախագծի համահեղինակները օրենքի ընդունումից հետո, օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո   հետամուտ կլինեն նրա կիրառման գործընթացներին: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցեր ունե՞ք տիկին Գալստյանին: Հարցեր չկան: Շնորհակալություն, տիկին Գալստյան, կարող եք նստել:  Նախքան անցնելը  օրենքի  նախագծի քվեարկությանը,  ես ուզում եմ պարզապես հիշեցնել և, երևի թե ժամանակային առումով դա նաև համապատասխանում է: Մենք  անցյալ տարվա ապրիլից սկսած խորհրդարանում բազմաթիվ քննարկումներ, երկխոսություններ ենք ունեցել՝ կապված մեր պաշտպանական համակարգում, մեր երկրի ռեսուրսների մոբիլիզացման և տարբեր այլ թեմաների, այսինքն անվտանգության ընդհանուր այս հարցաշարի մեջ տարբեր թեմաներով, այդ թվում նաև խորհրդարանի մասնակցության մասին  և կարծում եմ, այս օրենքի  նախագիծը  հենց այս թեմայի շուրջ խորհրդարանի քաղաքական մոտեցումների  հանրագումարն է, որի արդյունքում, կարծում եմ, մենք օրենքի նախագիծն ընդունելով, ինչպես տիկին Գալստյանը նշեց, երևի մեր դերակատարությունը չի ավարտվում:  Շատ դժվար կլինի պատկերացնել, որ միայն այս փաստաթուղթը, այսինքն օրենքը, որը շատ կարևոր է, ունենալով, մենք արդեն բոլոր մյուս հարցերի պատասխանները կունենանք: Կարծում եմ, որ մենք սրանով մեր պատրաստակամությունն ենք հայտնում  գործադիր իշխանության հետ միասին օրենքում նշված բոլոր թեմաները, բոլոր հարցերը համատեղ քննարկելու, դրանց լուծումները ներկայացնելու, որովհետև նախագծի մեջ բազմաթիվ կարգեր կան, որոնք հետագայում, առաջիկա ամիսներին պետք է հստակեցվեն և ըստ այդմ, արդեն մեր   հաստատած կարգով էլ մենք պետք է շարժվենք առաջ: Եթե կա ցանկություն այս թեմայով խոսելու,  կարող ենք առաջարկել պատգամավորներին, եթե՝ չէ, Էդուարդ Աղաբեկյան: Խնդրեմ:

Էդուարդ Աղաբեկյան - Հարգելի գործընկերներ, բարև ձեզ: Ես փորձեմ որպես համահեղինակ` մի քանի բառ օրենքի նախագծի վերաբերյալ: Բացի մի շարք կանոնակարգումների պարզաբանումների, հստակեցումներից զատ, սա կարծում եմ ապրիլյան դեպքերի իրական  արձագանքն է խորհրդարանի կողմից՝ մեր իրավիճակին, մասնավորապես խոսքը, հստակեցվում է ավելի պարզորոշ արհեստուժի, արհեստավարժության   պահեստուժի, պահեստուժ կոչված համակարգի և խորության, և ժամանակահատվածին օգտագործելուն: Աշխարհագրորեն մեզ նման խնդիրներ ունեցող երկրներն ունեն նման փորձ, բազում և բազմաթիվ տարիների փորձ, բայց ի տարբերություն մեզ, նրանք ավելի՝ ազգ-բանակ կոչված գաղափարախոսությունը արմատական նախադպրոցական ընտանիքից ու նախադպրոցական հաստատություններից է գալիս,  այնուհետև վերածվում քեյայի, մելիումի, բայց ի սկզբանե /չի լսվում/ որն, ի դեպ, հանրակրթությունը, երկրների հանրակրթությունը պարտավորեցնում էր, որպեսզի հանրակրթության արտադրանքը լինի մոլեռանդորեն երկրին նվիրված: Ի տարբերություն մեր համակարգերի, նախկին խորհրդային /չի լսվում/, եթե օրինակ վարքը մինուս էր, իսկ հիմա մենք չունենք նույնիսկ այդ հայրենասիրական… և պարզապես հույսը մանկավարժները, դաստիարակները, ովքեր, ի պատիվ մեզ,  առայժմ նորմալ իրականացնում են, բայց  կարծում եմ օրենսդրորեն նաև հանրակրթությունն այստեղ բան է:

Վերջին 25 տարիներին շատ բան է փոխվել երկրում, և երկրներ են քանդվել, և երկրներ առաջացել, բայց մնացել է մի բան կոնստանտ, հաստատ՝ ուժն է իրավունքի աղբյուրը: Եվ աշխարհը միշտ էլ առաջնորդվել է «Իմ շահը վեր է ամեն ինչից»,  մնացածները՝ դեմոկրատիա, պլյուրեալիզմ և այլն, և այլն, դրանք շիրմաներ են: Ընդամենն իրենց  ուժի դիրքից առաջ տանելու համար: Վերջին 2005 թվականից Ադրբեջանը   մենակ ռազմական նպատակներով 28-30 մլրդ դոլար փող է ծախսել ածխաջրատներից, զանազան եկամուտներից և այլն, և այլն, մասնավորապես դնելով բազմափուլ ռազմականացման ծրագիր, որից  մեկը նաև ռազմական արդյունաբերական ծրագիրն է,  որոնք գործում են    40-ից ավելի կազմակերպություններ համագործակցելով` Իսրայել, Թուրքիա, Ռուսաստան, Պակիստան և այլն, և այլն, ընդ որում այդ գումարների 70 տոկոսից ավելին գրոհի, հարձակողական նպատակով զինատեսակներին է վերաբերվում, եթե կարծում եք, թե էսքանը մենակ շքերթներում ցուցադրելու համար է, ապա չարաչար սխալվում եք:

Վերջին  /չի լսվում/, այսինքն ուզում ես խաղաղություն՝ պատրաստվիր պատերազմի: Նույն բանն է ու մենք դատապարտված ենք այս իրավիճակում, այսպիսի դրությամբ ոչ միայն գոյատևել,  այլ զարգանալ: Սա արդեն կախված է մեր ազգից: Ես ավելի լավ չեմ ասի, ինչքան ռազմական ու քաղաքական գործիչը՝ «Երբ ազգը դառնում է բանակ, նա արդեն անպարտելի է»: Մի քանի մտահոգություն կիրարկման վերաբերյալ. իհարկե, մենք կիրարկման լիազորությունները վերապահում ենք գործադիրին, մասնավորապես  կցանկանայի հնչեցնել մտահոգություն,  եթե խոսքը նրա մասին է, որ յուրաքանչյուրը  x թվով տարին x թվով, գործադիրի սահմանված թվով պարտավոր է զորակոչային ծառայություն անցկացնել կամ պաշտպանության բանակում կամ  թրենինգներ և այլն, և այլն, ուսուցումներ: Եթե մենք կարողանանք, մեր գործադիրը կարողանա հստակեցնել, հասնել այն նպատակին, որ նաև սրան գումարվի կամավորության կոմպոնենտը, որովհետև նույն ռազմական գործիչ Նժդեհն ասում է, որ հայն անպարտելի է, եթե նա կամավոր է:  Պարտադրության սկզբունքն ի սկզբանե մեզ մոտ չի եղել, պատահական չէ, որ մենք նույնիսկ ստրկատիրական հասարակարգ չենք էլ ունեցել, մեր բանակները սովորաբար եղել են զանազան  իշխանների, թագավորների և այլնի կամավորության սկզբունքներով /չի լսվում/: Հետևապես, կարծում եմ, սա ավելի  դրական կլինի, առնվազն բացասական ոչ մի բողոքների չի բերի:

Ես կարծում եմ, որ, խոսքը վերաբերվում է այս վերջին, հատկապես գյուղատնտեսական բիզնեսի ոլորտին, բիզնեսի ու հատկապես գյուղատնտեսական  բիզնեսում: Եթե մարդ, օրինակ, ապրիլին պիտի 10 օր անց կացնի իր բիզնեսն ավարտելուց հետո հասցնի, նոյեմբերին ասի, ես ներկայացել եմ ոչ թե 10, այլ ավելին կարող եմ, պարտավոր եմ անցկացնել:  Կարծում եմ դրան հնարավոր է հասնել: Իսկ մնացածը, հույսը` մեր պաշտպանության բնագավառին, որովհետև,  կարծում եմ պետք է պատրաստվել ապագայի պատերազմին, ոչ թե անցած պատերազմին:

Գեներալները սովորաբար միշտ էլ պատրաստվում են անցած պատերազմներին: Ուզում եմ շնորհակալությունս հայտնել նաև հանձնաժողովին, պաշտպանության կառուցողական և գործադիր իշխանության ներկայացուցիչներին քննարկումների համար, ի վերջո, հոկտեմբերից  առ այսօր և ցանկանալ ընդունված բանը իր նպաստը կբերի երկրի պաշտպանությանն ու անվտանգության ամրապնդմանը: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Ուրի՞շ: Չկան: Եթե չկան, մենք այս թեմայով  իսկապես մի քանի ամիս շարունակ խոսել ենք և, կարծում եմ, որ օրենքի ընդունմամբ մենք նաև մեր  վերջնական դիրքորոշումն արտահայտած կլինենք: Սա էլ խորհրդարանի կողմից օրենսդրական  կարգավորման ենթակա այդ ուղղորդումը կլինի, բայց նորից եմ ուզում ընդգծել, որ դրանով չի ավարտվում խորհրդարանի գործը  և շատ ճիշտ կլինի, որ մենք հետագայում նույնպես կարողանանք մեր մասնագիտական, մեր տարբեր ուղղություններով նախկին փորձառությամբ, մասնակցությամբ անդրադառնանք հետագա մշակումներին, հատկապես որոնք վերաբերվելու են կարգերին: Ես  չեմ ուզում հիմա շարունակել, որովհետև մենք, իհարկե, այս թեմայով երկար կարող ենք խոսել, բազմաթիվ էլի վիճարկելի բաներ կան, պարոն Աղաբեկյանի ասած` կամավորության բանը շատ լավ է, բայց դա կարող է լրիվությամբ նաև այդպես փոխել և կազմակերպչական առումով շատ ավելի շփոթություն առաջացնել, բայց դա արդեն հետագա քննարկումների հարց է: Շատ լավ, մենք հիմա կարող ենք արդեն քվեարկել ու նաև վերջնական որոշումը կայացնել:

Քվեարկության է ներկայացվում «Զինապարտության մասին» ԼՂՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ  կատարելու մասին» ԼՂՀ օրենքն ընդունելու վերաբերյալ ԱԺ որոշման նախագիծը:

Քվեարկություն.

Կողմ՝  29,  դեմ՝  չկա, ձեռնպահ՝ չկա:

Խորհրդարանը միաձայն այս հարցին էլ իր դիրքորոշումն արտահայտեց: Շնորհակալություն: Մենք օրենսդրական նախաձեռնություններից երկուսն էլ ավարտել ենք, բայց մեր տարեկան հաղորդումների հաշվետվությունը հիմա շարքն ենք բացում օրակարգում և առաջինը ես ուզում եմ հրավիրել Արցախի Հանրապետության ՄԻՊ, ով այսօր խորհրդարանին կներկայացնի 2016թ. տարեկան զեկույցը: Խնդրեմ, Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպան Ռուբեն Մելիքյան:

Ռուբեն Մելիքյան - Հարգարժան պարոն Ազգային ժողովի նախագահ, հարգելի պատգամավորներ: Երկրորդ անգամ պատիվ ունեմ  կանգնելու ձեր առջև  և առաջին անգամ տարեկան հաշվետվություն ներկայացնելու  առիթով: Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպանի տարեկան զեկույցը 2016թ. Մարդու իրավունքների պաշտպանի գործունեության և երկրում մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների խախտումների վերաբերյալ: Էսպես է օրենքով սահմանված զեկույցի պարտադիր անվանումը և ձեզ սահմանված ժամկետում  ներկայացվել է զեկույցի տեքստը, ես համառոտ կներկայացնեմ ընդհանուր դրույթները և այնուհետև, իհարկե, ըստ սահմանված կարգի, հարց ու պատասխանի   հնարավորություն, չէ՞, պարոն Ղուլյան: Մինչև սկսելը ես ցանկանում եմ արձագանքել, եթե իրավունք ունեմ: Պարոն  Աղաբեկյանի կողմից մեջբերված իմ կարծիքով ոչ վիճարկելի ձևակերպմանը, որ ուժն է ծնում իրավունքը: Մենք բազմաթիվ դեպքեր գիտենք, թե մեր իրականության մեջ, թե այլ երկրների փորձից, երբ  իրավունքի աղբյուրը այնուհանդերձ, ուզենք թե չուզենք, պայմանավորված է ուժի գործադրման հետ: Բայց իմ պատկերացմամբ այս երկու երևույթների կապը  միանշանակ և  միայն մեկ ուղղությամբ չէ, մենք ոչ պակաս օրինակներ ունենք, երբ իրավունքը և արդարությունն է ծնում ուժը և իմ կարծիքով, մեր պատմության հենց արցախյան շարժման շրջանում զուտ ֆիզիկապես դժվար է ասել, ով էր ավելի ուժեղ, բայց արդարությունը և իրավունքը  ակնհայտ էր, թե ում կողմից էր և դա էլ գուցե մեր հաջողությունների հիմքն է: Չմոռանանք, որ իրավունքն այնուհանդերձ ունի ինքնավար նշանակություն, ինքնուրույն նշանակություն և նաև իմ գործն է սա, փորձելու  նպաստել, որպեսզի դա ապահովվի:

Այս տարվա մեր գործունեությունը բազմապրոֆիլային է եղել և մենք փորձել ենք զեկույցի կառուցվածքը մի փոքր փոխել և ներկայացնել գործունեության տարբեր ուղղություններն առանձին:

         Գործունեության ուղղությունների մեջ մենք հատուկ կարևորություն ենք տվել հետևյալ ոլորտներին, որոնք համարում ենք  ռազմավարական` մեզ համար:  Դա իրավական մշակույթի զարգացման, հանրային իրազեկմանն ուղղված աշխատանքն է՝ առաջին, երկրորդ՝ քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտների հետ աշխատանքն է,  երրորդ՝ փակ հիմնարկներում աշխատանքն է և, չորրորդ՝ միջազգային համագործակցությունն է:

Այսինքն, օրենքով սահմանված մեր գործառույթների իրականացումը, որոնցից Ազգային ժողովի կողմից ընդունված իրավունքին համապատասխան դիմումների ստացումն է, դիմումների քննարկումն է: Այդ գործընթացի հետ մեկտեղ  ես և մեր հաստատությունը, ընդհանուր առմամբ, դրա կողքին մենք ընդգծել ենք իմ կողմից նշված 4 ոլորտները: Որպես գործունեության առաջնահերթություն, որպես նաև զարգացմանն ուղղված գործունեություն: Ինչ վերաբերվում է մեր կողմից ստացված դիմումներին, ապա դրանց վիճակագրությունը  մոտավորապես համապատասխանում է նախորդ տարվա և  նախորդ մի քանի տարիների վիճակագրությանը, մասնավորապես թվերը ներկայացնեմ:  Մենք  ստացել ենք 114 դիմում՝ 155 անձանցից, որից 55՝ գրավոր, 59՝ բանավոր: Նախորդ տարվա համեմատ դիմումների քանակը 4-ով  պակաս է,  իսկ դիմումատուների քանակը  3-ով ավելին է, այսինքն, մոտավորապես նույն թվերի մասին է խոսքը:

Աշխարհագրական կտրվածքով, ինչպես և նախորդ տարիներին, հիմնականում ավելի մեծ թվով դիմումներ մենք ստացել ենք Ստեփանակերտ քաղաքից, մոտ 28,9 դիմումների թվաքանակով և 21,9 դիմումատուների թվաքանակով: Անցյալ տարի օբյեկտիվ պատճառներով պայմանավորված, այսինքն, իրականությամբ պայմանավորված դիմումատուների քանակն էր ավելին  Մարտակերտի շրջանից՝ պայմանավորված ապրիլյան պատերազմի հանգամանքներով և, նաև ունենք որոշակի աճ ՀՀ կողմից ստացված դիմումներից, դա էլ, կարծում եմ, պայմանավորված է ինչ-որ տեղ նաև  կապերի գուցե ընդարձակմամբ /չի լսվում/ իմ համար միանշանակ բացատրություն է, բայց մի փոքր ընդարձակում, մի փոքր ավելացում նաև այդտեղ 16,1 տոկոս դիմումների քանակով և 9,7 տոկոս  դիմումատուների քանակով:

Ինչ վերաբերվում է ոլորտներին, որոնցով մենք դիմումներ ենք ստացել, ապա ինչպես և նախորդ տարիներին  հիմնական, առաջնահերթ նշանակություն ունեցող ոլորտներն են սոցիալական ապահովության ոլորտը, աշխատանքային իրավունքները, առողջության պահպանման և բժշկական օգնության իրավունքները: Անդրադառնալով մեր կողմից ռազմավարական  հայտարարված գործունեության ոլորտներին, ուզում եմ նշել, որ մենք փորձել ենք հնարավորինս ակտիվ լինել և մեր ակտիվությունը փորձել ենք իրականացնել  սեփական նախաձեռնության որոշակի  ծրագրերով, ինչպես նաև գործընկեր կառույցների հետ համագործակցելով: Մասնավորապես մենք անցյալ տարվանից աշխատակարգ սահմանեցինք, որպեսզի պարբերաբար հանդիպումներ ունենանք քաղաքացիական հասարակության կառույցների հետ և բոլորովին վերջերս ունեցանք հերթական հանդիպումը  բաց հրավերի հիման  վրա, որտեղ մենք բաց քննարկում ենք իրականացնում  Արցախում մարդու իրավունքներին վերաբերվող հարցերի, երկկողմանի քննարկում ենք իրականացնում: Ես լսում եմ իմ գործընկերների հարցերը, դիտարկումները, ինչու չէ, նաև քննադատությունները և մենք ծրագրում ենք մեր հետագա գործունեությունը:

Մասնավորապես, մեր զեկույցը, որ հիմա այստեղ  ներկայացնում եմ հաշվետվության ձևով Ազգային ժողովի առջև, մի քանի օր առաջ ես ներկայացրեցի քաղաքացիական հասարակության առջև և ստացա մի քանի դիտարկում, նկատառում, քննադատություն, որոնցից մեկը վերաբերվում էր նրան, որ մենք բավականաչափ ակտիվ չենք աշխատում շրջանների հետ, ինչն իմ կողմից լրիվ ընդունելի է: Մենք այս տարի կփորձենք այդ բացը շտկել: Եվ երկրորդը՝ փակ հիմնարկների հետ մենք կփորձենք ընդարձակել,  այսպես ասենք, այն կառույցները, որոնց հետ մենք սերտորեն աշխատում ենք: Մենք սերտորեն ներկայումս աշխատում ենք քրեակատարողական հիմնարկների հետ, բայց փակ հիմնարկները դրանով չեն սահմանափակվում: Մարդու իրավունքների պաշտպան հաստատություններն աշխարհում յուրահատուկ դերակատարում ունեն` բոլոր փակ հիմնարկներում աշխատանքի մասով: Մենք տեսնում ենք, որ այդտեղ մենք լրացուցիչ աշխատանք ունենք և այս քննադատությունը ևս մեզ համար ընդունելի է:

Ինչ վերաբերվում է քրեակատարողական հաստատությանը, ապա մենք մի քանի անգամ այցեր ենք այնտեղ իրականացրել, փորձել ենք մի քանի խնդիրներ բարձրացնել, դրանց մի մասը լուծվել են: Այս պահին լուծված չէ և մենք ուզում ենք սա հատուկ ընդգծել, որը շատ ենք կարևորում արտախցային աշխատանքի խնդիրը, դատապարտյալների արտախցային աշխատանքի խնդիրը, ինչպես նաև սոցիալական աշխատողի գործառույթը, որը շատ կարևոր է քրեակատարողական հաստատության  դերը պատշաճ իրականացնելու համար:

Ունենք նաև համագործակցության դրական փորձ, մասնավորապես մենք այնտեղ տեղադրել ենք ուղղակիորեն մեր կողմից վերահսկվող փոստարկղեր և պարբերաբար պետք է նամակները ստանանք և նամակների հիման վրա նամակներով զբաղվենք և կարողացել ենք նաև համատեղ ուժերով լուծել զբոսանքի համար նախատեսված տարածքների  միջազգային ստանդարտներին համապատասխանեցման խնդիրը:

Այս ամենով հանդերձ, ես ուզում եմ ընդգծել, որ մեր մոտեցումը Մարդու իրավունքների պաշտպանի խնդիրներին փորձում ենք  համակարգային դարձնել: Իհարկե, մենք վեր ենք հանում խնդիրներ, որոնք ներկայացված են  նաև զեկույցում, որոնք կարող են օրենսդիր, գործադիր և դատական մարմինների հետ համագործակցված  կարգավորվել, բայց զեկույցի հիմնական դրույթն այն  է, որ մեզ պետք է համակարգայնություն:

Դրա անհրաժեշտությունն առաջացավ նաև 2016 թ. ապրիլյան պատերազմից հետո, երբ Մարդու իրավունքների պաշտպան հաստատությունը սկսեց փաստահավաք գործունեություն: Դրա արդյունքում հրապարակեցինք դեկտեմբերի 9-ին զեկույց, որը վերաբերվում էր փաստահավաք գործունեության մի հատվածին, մասնավորապես Ադրբեջանի Հանրապետության վերահսկողության ներքո հայտնված անձանց նկատմամբ վերաբերմունքին և հետևությունները խիստ անհանգստացնող են՝ 90 տոկոս Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո հայտնված անձանցից 90 տոկոսը, ինչպես քաղաքացիական, այնպես էլ զինվորական, ենթակվել էին ռազմական հանցագործությունների: Նաև այդ գործընթացը հաշվի առնելով, մենք  կարծում ենք, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանի ոլորտում աշխատանքը պիտի լինի ավելի համակարգված: Եվ հենց սա է պատճառը, որ մենք եզրափակիչ նկատառումներում առաջարկում ենք սկսել գործընթաց Արցախում ունենալով մարդու իրավունքների ազգային ռազմավարություն և դրա հիման վրա՝ գործողությունների ծրագիր: Այս գործիքը բավական տարածված է, հատկապես եվրոպական երկրներում, և դա մեզ հնարավորություն կտա ավելի չափելի գործողություն իրականացնել: Մարդու իրավունքների պաշտպան հաստատությանը հնարավորություն կտա  ավելի արդյունավետ գործել այն տեսանկյունից, որ  կհասկանանք, թե ինչ խնդիրներ ենք մեր առջև դրել և որքանով ենք մենք կարողացել հասնել այդ խնդիրներին, կարողանանք ավելի թիրախային նպաստել Մարդու իրավունքների պաշտպանի ոլորտին, ունենալ կոնկրետ ժամկետներով պայմանավորված խնդիրներ և դրանք լուծել:

Մենք արդեն իսկ մեր գործընկերներին, սփյուռքի  մեր գործընկերներին, իրավապաշտպան հանրության մեր գործընկերներին, ում հետ մենք այս ընթացքում  կարողացել ենք կապեր հաստատել, այս ուղերձը հղել ենք, որ տարեկան զեկույցի հիմնական դրույթը վերաբերվում է հենց սրան, որ մենք պետք է  փորձենք համակարգված նախ նյութագրել մեր խնդիրները և հետո մեր հնարավորությունների շրջանակներում  կարողանանք որոշակի ժամկետային պարբերականությամբ դրանք լուծել:

Այսքանը ես շատ համառոտ ձևով ներկայացրեցի զեկույցում, հիմնականում ներկայացրեցի զեկույցի հիմնական դրույթները և, կարծում եմ, հարցերի շրջանակներում ես կկարողանամ առավել կարևորություն ներկայացնող հարցերն ավելի խորությամբ ներկայացնել: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն, պարոն Մելիքյան: Այժմ պատգամավորները կարող են իրենց հուզող հարցերով դիմել՝ զեկույցի շրջանակներում:

Էդուարդ Աղաբեկյան  - Պարոն  Մելիքյան, ուժի և արդարության  գնով, ես նկատի ունեի աշխարհի վերջին տարիների փորձը: Տարիներով ռմբակոծվում էր Հարավսլավիան, իրավունքի մասին խոսք չկար, որովհետև պետք էր: Այդ նույն մարդու իրավունքների խախտումն է կատարվում  Բահրեյնում և արաբների մոտ: Այնտեղ կարելի է նույնիսկ ընտրության իրավունքներից զրկել և այլն, և այլն: Եվ Սիրիայում, մնացած  ուժերի մոտ, ի դեպ, Ձեր նշանակման փաստը  նաև  ուժի գործադրման  արդյունքում, փորձի արդյունքում նշանակվեցիք Մարդու իրավունքների պաշտպան:

Աշոտ Ղուլյան - պարոն Աղաբեկյան, դա արդեն ռեպլիկից մի փոքր անց է:

Էդուարդ Աղաբեկյան  - Մեկ րոպե իրավունք ունե՞մ խոսելու:

Աշոտ Ղուլյան - Հարց ունե՞ք, հարց:  Հարցեր:

Արզիկ Մխիթարյան  - /Չի լսվում/, համարյա մի շնչով, չնայած երեք տասնյակ էջից ավելին է, բայց ինձ շատ հետաքրքրեց, որովհետև համոզված եմ, որ ցանկացած արցախցու, առավել ևս պատգամավորին, շատ հետաքրքրում է, թե ինչպես է Արցախի իրավունքը պաշտպանվում միջազգային կառույցներում, որը շատ ողջունելի է: Երևաց արհեստավարժ մարդու վերաբերմունքը այս հիմնախնդրին, որը գուցե թե մինչ այսօր այդքան էլ իր մակարդակը չուներ: Սա շատ-շատ ողջունելի է: Սակայն ես ունեմ մի փոքր հարց: Դուք Արցախի Հանրապետություն անունը հապավում եք դարձրել մի փոքր կամայական. այնտեղ գրում եք ԱՀ: Արդյո՞ք դա հիմնավորվում է որևէ կերպ, թե ոչ: Դուք կարող եք սկսել այդ հապավումը և այն կարող է արդեն տարածվել, որը որ կարծում եմ այնքան էլ հիմնավոր չէ: Շնորհակալություն:

Ռուբեն Մելիքյան - Շնորհակալ եմ: Ճիշտն ասած, սա ընդամենը փորձարկում է, որ հասկանանք` թե մեր հանրությունը դա ընդունում է, ուրեմն ընդունում է, չի ընդունում, կօգտագործենք այն հապավումը, որն ընդունված է: Որքան ես գիտեմ, մեր Սահմանադրության մեջ պաշտոնական հապավում գոյություն չունի: Բայց մենք ունենք փորձ, օրինակ Արցախի պետական համալսարանը, երբ մենք գրում ենք ԱրՊՀ, ոչ թե ԱՊՀ: /Չի լսվում/, դե սա էլ որպեսզի ԱՀ չլինի: Չգիտեմ, ես, անկեղծ ասած, այս հարցում որևէ էական բան չեմ տեսնում, ինչպես կհաստատվի, այնպես էլ մենք, ուղղակի այս պահին չկա հաստատված բան, մենք էլ մի փոքր, ընդ որում, չգիտեմ …

/Չի լսվում/…

Աշոտ Ղուլյան - Շատ լավ: Ուրի՞շ: Պարոն Թովմասյան, Դո՞ւք էիք  ձեռք բարձրացրել թե չէ: Արամ Գրիգորյան:

Արամ Գրիգորյան - Շնորհակալություն: Նախ, ճիշտն ասած, ես չեմ հասկացել պարոն Աղաբեկյանի ասածը, ինչ ուժով է նշանակվել կամ ընտրվել պարոն Մելիքյանը, որովհետև ես անձամբ իմ անունից կարող եմ ասել, որ ոչ մի ուժ չի կիրառվել ընդհանրապես: Պարոն Մելիքյան, շնորհակալություն զեկույցի համար: Շատ հետաքրքիր զեկույց էր, կարդացել ենք: Հիմա ես ուզում եմ հարցս ուղղել, հետևյալն է՝ համագործակցո՞ւմ եք արհմիությունների հետ թե՝ ոչ: Շնորհակալություն:

Ռուբեն Մելիքյան - Շնորհակալ եմ հարցի համար: Ես էս հարցին փորձեմ ավելի ընդարձակ պատասխանեմ: Արհմիությունների մեր փորձընկերների հետ մենք ակտիվորեն ենք աշխատում և մեր չասեմ գրեթե, այլ բոլոր կապը հասարակական քաղաքացիության  հանդիպումներին կառույցի ղեկավարը ներկա է լինում, բայց առանձին քննարկումներ ևս ունենում ենք, բայց այստեղ մենք աշխատանք ունենք կատարելու, որովհետև մեր կողմից ստացվող դիմումները և ընդհանրապես մեր պատկերացումն իրավիճակի մասին այն է, որ էստեղ աշխատանք կա կատարելու և մենք նախնական պայմանավորվածություն ունենք նաև արհմիությունների  հետ մասնագետներ հրավիրելու Արցախ, որպեսզի մենք փորձենք աշխատել գործատուների և աշխատողների հետ ևս, աշխատանքային իրավունքի վերաբերյալ մեր ունեցած իրավիճակը մի փոքր ավելի շտկելու ուղղությամբ: Այս պահին  մենք նաև այս ուղղությամբ ենք աշխատում, որպեսզի կարողանանք համատեղ անել այս աշխատանքը: Այսինքն, սա ոչ թե ընդամենն այսպես սահմանափակվում է մտքերի փոխանակմամբ, այլ կոնկրետ ծրագրեր ունենք: Ընդ որում, սա  առաջին ծրագիրը չէ, որ մենք իրականացնում ենք: Կոնկրետ` ոլորտային մասնագետներ հրավիրելու հարցում անցյալ տարի մենք հրավիրեցինք ֆինանսական ոլորտի մասնագետների, ընդունելություն կազմակերպեցինք, որի արդյունքում որոշակի խնդիրներ լուծվեցին: Շնորհակալ եմ հարցի համար:

Ժաննա Գալստյան - Պարոն Մելիքյան: Դուք նշեցիք, որ ավելացել է քաղաքացիների քանակը, ասենք ՀՀ-ից, որ դիմում են ձեր գրասենյակ: Եթե կարելի է, չե՞ք ասի, թե ինչ ոլորտներին է վերաբերվում:

Ռուբեն Մելիքյան -  Առավելապես զինվորական ծառայության ոլորտին:

Ժաննա Գալստյան -  Շնորհակալություն: Ես այդպես էլ ենթադրում էի:

Աշոտ Ղուլյան - Ուրիշ հարցե՞ր: Վահրամ Բալայան:

Վահրամ Բալայան - Պարոն Մելիքյան: Ողջունելի է, որ միջազգային  կառույցներում արցախահայության իրավունքը պաշտպանվում է: Դա լավ է, բայց այսպես, խորհրդի կարգով, լավ կլիներ նաև, քանի որ Եվրոպայում շատ են սիրում խոսել էդ մարդու իրավունքներից, մարդու իրավունքները պաշտպանելուց, ապա մեր երկրի քաղաքացիների իրավունքներն, իսկապես, առավել շատ են ոտնահարվում. խոսքը վերաբերվում է մանավանդ մեր երկրի պաշտոնյաներին, որոնց զրկում են ընդհանրապես որևէ երկիր գնալու, քննարկումներ անելու, հարցեր, այսինքն այդ վիզաների, բանի հետ կապված հարցերն ինձ թվում է կարելի է նաև էս տեսանկյունից, որովհետև մարդու տեղաշարժն է փաստորեն արգելակվում: Կոնկրետ արդեն հարց տամ ես Ձեզ: Դրա հետ կապված չի: Սոցիալական բնույթի ընդհանրապես բողոքներ ո՞ր շրջաններից է ավելի շատ: Եվ երկրորդ հարցը՝ էջ 27-ում կա այսպիսի մի միտք, որ Արցախի քաղաքացիներին այլ պետություններում սովորելու համար խոչընդոտներ են ստեղծվում: Մի քանի փաստեր կան այդպես, ասենք ի՞նչ պարագաներում և ի՞նչ է եղել, որ ասենք չեն թողել, որպեսզի  մեր ուսանողները սովորեն, մեր քաղաքացիները սովորեն այլ երկրներում:

Ռուբեն Մելիքյան - Շնորհակալ եմ, պարոն Բալայան: Իսկապես, բարձրացրեցիք հարցեր,  որոնց մասին մենք անընդհատ ենք մտածում: Առաջինը՝ սոցիալական ոլորտի հետ կապված: Մենք չենք հայտնաբերել էական կորելացիա տարբեր շրջանների մասով և կարելի է ասել մոտավորապես համընկնում է մեր շրջանային պատկերին: Երբ համեմատում եմ իմ գործընկերներ կառույցներին, մասնավորապես ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի թվերի հետ, ստանում եմ հետևություն, որ մեզ մոտ այս թվերը տոկոսային առումով  ավելի բարձր են: Դրա պատճառներից մեկն էլ գուցե այն է, որ մենք ավելի մեծածավալ սոցիալական քաղաքականություն ենք իրականացնում և իմ պատկերացմամբ, այս ոլորտում մենք առաջին բնույթի աշխատանքը, որ պետք է անենք, խաղի կանոններն ավելի պարզաբանելն է մեր քաղաքացիներին, որովհետև հաճախ մարդիկ չպատկերացնելով էն կանոնները, որոնք որ գործում են կամ հիմնականում չպատկերացնելով, երբեմն էլ պատկերացնել չցանկանալով, գտնում են, որ նրանք որոշակի իրավունքներ ունեն: Երբեմն նրանք ճիշտ են, իհարկե այդպիսի դեպքեր էլ կան, բայց այստեղ մենք ավելի հստակեցնելու և իրազեկելու խնդիր  ունենք: Այսպես ձևակերպեմ իմ նախնական պատկերացումը խնդրի վերաբերյալ: Ինչի՞ եմ ասում նախնական, որովհետև այնուհանդերձ պրոֆեսիոնալ լինելու համար մենք պետք է պրոֆեսիոնալ հետազոտություն իրականացնենք: Իմ պատկերացումները սահմանափակվում են միայն մեր դիմումների գնահատականով և իմ  անձնական փորձով, մեր աշխատակազմի անձնական փորձով: Իսկ դա բավարար չէ, այսպես ասեմ, գիտականորեն հիմնավորված հետևություններ անելու համար: Զեկույցում մենք ընդգծում ենք նախորդ տարի սոցիոլոգիական հետազոտությունը, որտեղ թիվ մեկ մտահոգությունը մեր քաղաքացիների անվտանգության հարցերն են, մենք դա հասկանում ենք, մենք էլ ենք դա տեսնում և հենց սոցիոլոգիական հետազոտության նման  սոցիոլոգիական հետազոտություն մենք տեսնում ենք նաև մարդու իրավունքների ոլորտում և այդպիսի առաջարկ ևս անում ենք: Ինչ վերաբերվում  է կրթության իրավունքին, մենք  մի քանի դիմումներ ստացել ենք,որոնցից  մի քանիսն էլ տեխնիկական են, այսինքն պետության չճանաչված լինելու պատճառով սահմանված փաստաթղթերը  ներկայացնելու  հետ կապված բարդություններ: Փորձել ենք միջամտել, ունեցել ենք նաև հաջողություն: Հիմա, փառք Աստծո, մեր քաղաքացին արտասահմանում կարողացել է սովորել և շարունակում է այս պահին իր ուսումը, ունեցել ենք նաև դեպքեր, երբ, օրինակ, Եվրոպայի խորհրդի կողմից ֆինանսավորվող ծրագրերին ուղղակիորեն Արցախի քաղաքացիների մուտքը, այսպես ասենք, կիսապաշտոնապես խոչընդոտում են: Խոսքը վերաբերվում է ոչ միայն կրթությանը՝ ֆորմալ իմաստով, այլև ավելի լայն իմաստով ոչ  ֆորմալ կրթությանը ևս Եվրոպայի խորհրդի շրջանակներում: Մասնավորապես, մենք ունենք, բազմաթիվ կրթական ծրագրեր, որոնց ոչ միշտ է, որ մեր քաղաքացիները հնարավորություն ունեն մասնակցելու և դիմումները նաև դրանց էին վերաբերվում: Այսինքն,  էս ոլորտը, կրթության իրավունքի ոլորտն իմ պատկերացմամբ, առաջնահերթությունների շրջանակներում է նաև մեր  գրասենյակի գործունեության և մենք փորձում ենք նախ հասկանալ համայնապատկերը, տեսնել թե ինչպիսի  միջազգային իրավական դաշտ կա այստեղ և ինչից մենք կարող ենք օգտվել: Այ տեսեք, օրինակ Բոլոնյան գործընթացին մենք  մասնակցել չենք կարող, այս պահին մենք չենք մասնակցում Բոլոնիայի գործընթացին, իսկ դրան մասնակցությունը կարող էր էապես մեծացնել մեր քաղաքացիների կրթության իրավունքը, որակյալ կրթության իրավունք ստանալու հնարավորությունները և այլն: Արցախի Հանրապետությունը չի կարող մասնակցի Բոլոնիայի գործընթացին: Այո, մեր համալսարանը ինչպե՞ս կարող է մասնակցել ուղղակիորեն: /Չի լսվում/: Ես հասկանում եմ, գիտեմ ինչ եք ասում, բայց ես խոսում եմ հենց պաշտոնապես, հենց որպես Արցախի Հանրապետության բուհ մասնակցելու հնարավորությանը, որովհետև սա մի փոքր այլ նշանակություն ունեցող հարց է: Կրթության ոլորտի խնդիրներից է նաև այն, որ մենք ամբողջական հնարավորություն չունենք մասնագետներ հրավիրելու Արցախ և դա պայմանավորված է նաև Ադրբեջանի կողմից «սև ցուցակ»-ի, իսկ վերջերս նաև քրեական հետապնդում սկսելու պրակտիկայի հետ: Սա ինքնին մարդու իրավունքների խնդիր է  և մենք  մի քանի անգամ անդրադարձել ենք սրան և  համակարգային խնդիր է: Լապշինի գործը որպես նախադեպ դարձնելու Ադրբեջանի ձգտումը և սա ևս որոշակի ազդեցություն  ունենում է կրթության ոլորտի վրա: Իմ պատկերացմամբ, իհարկե ես այս պահին պատրաստ չեմ վերջնական հետևություններ անելու, բայց կրթության իրավունքի ապահովման տեսանկյունից ցանկալի կլինի, որ մենք ավելի շատ օգտվենք ժամանակակից կրթական` կլինի հեռաուսուցում, օրինակ, թե կլինի այլ նման բնույթի գործիքներից: Ամեն դեպքում կրթության իրավունքը  մեր ուշադրության կենտրոնում է և շնորհակալ եմ, որ այս հարցը տվեցիք և հնարավորություն տվեցիք այս ոլորտում որոշակի նկատառումներ արտահայտել:

Աշոտ Ղուլյան - Ուրիշ հարցեր: Չկան:  Ես ուզում եմ և ամփոփել, և վերջում նաև մի առաջարկ էլ անել: Նախ, ուզում եմ նշել, որ միանալով նաև իմ գործընկերներից ոմանց կարծիքին, որ իմ անձնական տպավորությունն էլ շատ դրական է  ներկայացված զեկույցի հանդեպ, որովհետև  այն և արդիական է, և շատ թարմ հայացքով է ներկայացված: Կարծում եմ  անցած տարվա  մեր երկրում տեղի ունեցած բոլոր իրադարձությունների մասով  Դուք ձեր զեկույցում  նշել եք  և բոլոր նկատառումները, որոնք կապված են մարդու իրավունքների խախտումների հետ, դրանք  ներկայացված են  և ուղղություններով, և առանձին կոնկրետ դեպքերով: Մեզ համար շատ ավելի հեշտ է կողմնորոշվել այս կարգի զեկույցներով, թե ինչպիսինն է իրավիճակը մարդու իրավունքների բնագավառում: Ես պարզապես կուզենայի մի առաջարկ անել, հաշվի առնելով նաև զեկույցի բովանդակային մասը: Սովորաբար մենք մարդու իրավունքների պաշտպանի զեկույցի ինչ-որ հատվածներում նախորդ տարիներին ունեցել ենք նաև առաջարկներ՝ կապված օրենսդրական փոփոխությունների հետ: Այստեղ  Ձեր ներկայացված զեկույցում դրանք ոչ թե միասին են ներկայացված, այլ ամեն մի բաժնում, որպես հնարավոր քայլ, որպես այդ հարցի հետագա զարգացում բերված է, որ այս ոլորտում /չի լսվում/ օրենսդրական կարգավորումը  կայուն է  կամ թույլ է: Գուցե անենք մի առանձին քննարկում այս զեկույցում բերված կոնկրետ իրավիճակների մասով, թե ինչպիսի բացեր ունենք մենք օրենսդրական դաշտում կապված ձեր իսկ բերած այդ կրթության իրավունքի, ազատ տեղաշարժվելու գործոնի հետ: Ինչպե՞ս մենք դա կարող ենք ազգային օրենսդրության մեջ այնպես անել, որ մենք բացեր չունենանք և որպեսզի հետագա տարիներին ճիշտ ստանդարտների մեջ լինենք: Դա կօգնի նաև միջազգային համագործակցության  հարցերում շատ ավելի բարձր մակարդակով ներկայացնել Արցախի օրենսդրությունը: Սա առաջարկ է, կարծում եմ, առաջիկա շաբաթների ընթացքում մենք կարող ենք պլանավորել և մի առանձին քննարկում անել, թե օրենսդրորեն մենք ինչպիսի աշխատանք կարող ենք անել   այս նշված հարցերը, թերությունները վերացնելու ուղղությամբ:

Ռուբեն Մելիքյան - Շնորհակալ եմ, պարոն Ղուլյան: Ես մեծ սիրով ոչ միայն ողջունում եմ այս առաջարկը, այլև իմ պատրաստակամությունը, ցանկությունն եմ հայտնում ԱԺ առջև ակտիվորեն ներգրավվել ԱԺ կողմից իրականացվող գործունեությանը, հատկապես օրենսդրական ոլորտում: Մեր հնարավորությունները մենք պատրաստ ենք ավելի մեծ ծավալով օգտագործել, որպեսզի մարդու իրավունքներին վերաբերվող օրենսդրական դրույթները լինեն առավել արդիական, կատարելագործված և հնարավորինս որակյալ, այն, ինչ մեր մանդատի շրջանակներում է: Այս առաջարկը մեծ պատրաստակամությամբ ենք մենք ընդունում  և սպասում ենք կոնկրետ  քննարկումների հետ կապված մանրամասներին: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն, պարոն Մելիքյան: Մենք նաև շատ գոհ ենք, կարծում եմ, այն բոլոր զեկույցների, հաշվետվությունների հետ կապված, որոնք ներկայացրել եք միջազգային տարբեր ատյաններում՝ ապրիլյան իրադարձությունների կտրվածքով և կարծում եմ, այդ աշխատանքում օրենսդիրը,  խորհրդարանը պատրաստ է իր հնարավորությունների շրջանակում շարունակել օժանդակել: Շնորհակալություն: Մենք այսքանով նաև Մարդու իրավունքների պաշտպանի զեկույցը լսեցինք:

Հաջորդ մեր օրակարգային հարցը «Սեյսմիկ  պաշտպանության Արևելյան ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի  2016թ. գործունեության մասին հաղորդումն է: Այն ներկայացնում է ՊՈԱԿ գործադիր տնօրեն Մխիթար Գրիգորյանը: Խնդրեմ:

Մխիթար Գրիգորյան - Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ: Հարգելի Խորհրդարան: Համաձայն «Սեյսմիկ պաշտպանության մասին» ԼՂՀ օրենքի` ձեզ եմ ներկայացնում հաղորդում 2016 թվականին իմ ղեկավարությանը վստահված կազմակերպության գործունեության մասին:

  «Սեյսմիկ  պաշտպանության Արևելյան ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի  նպատակներն ու խնդիրները սահմանված են «Սեյսմիկ պաշտպանության մասին» ԼՂՀ օրենքով  ու  կազմակերպության կանոնադրությամբ և ուղղված են Արցախի Հանրապետությունում սեյսմիկ հնարավոր աղետների եւ ռիսկի նվազեցմանը: Դարեր շարունակ աշխարհն ընդամենը արձագանում էր աղետներին և ձևավորվել էր, այսպես ասած, «աղետներին արձագանքելու մշակույթ», երբ պոստ ֆակտում կատարվում  էր ամեն հնարավորը աղետի հետևանքները վերացնելու ուղղությամբ:

Սկսած 1988թ. Սպիտակի երկրաշարժից ամբողջ աշխարհում ՄԱԿ-ի հովանու ներքո միջոցներ են ձեռնարկվում աղետին արձագանքելու մշակույթից աղետների ռիսկերի կառավարման մշակույթին անցնելու ուղղությամբ, որի դրույթների իրականացման դեպքում կունենանք աղետակայուն երկիր և համայնքներ, կկանխվեն նոր աղետները, կնվազեցվեն առկա աղետների ռիսկերը: Իսկ աղետի դեպքում կունենանք քիչ զոհեր, նվազ  տառապանքներ:

         Եվ այսպես՝ 2015-2016թթ. մեր կողմից ընդլայնվել է իրականացվող մշտադիտարկման (մոնիթորինգի) աշխատանքների ծավալը: Շտեմարանավորվող տվյալները ամենօրյա ռեժիմով փոխանցվում են ՀՀ ԱԻՆ «ՍՊԾ» գործակալություն, որտեղ դրանք համադրվում են ՀՀ-ում գործող մյուս նմանատիպ կազմակերպություններից ստացվող տվյալների հետ, վերհանվում գրանցված շեղումներն ու օրինաչափությունները:

Կատարվել են դիտակայաններից ստացված ռադոնի, իսկ մենք ԼՂՀ-ում ունենք 4 դիտակայան՝ Ստեփանակերտում, Մարտակերտում, Հադրութում, Քաշաթաղում և ունենք մեկ չափիչ սարք Շուշիում: Այդ տվյալները գնահատվում են և ամենից հետաքրքիրը Ստեփանակերտի արվարձանում գտնվող «Թթու ջրի» երկրաքիմիական անալիզի արդյունքներն են: Նախ, մեծացվել են այդ անալիզների ոչ միայն քանակը, եթե 2013թ. ջուրն անալիզվել է 95 անգամ, ապա 2016թ.  այդ ջրի անալիզները կատարվել են ամենօրյա աշխատանքային ռեժիմով՝ հաշված տոնական, ոչ աշխատանքային օրերը: Կատարվող, անալիզվող պարամետրերի թիվը հասցվել է 12-ի:

2016թ. կատարված վերլուծական աշխատանքների արդյունքում ի հայտ են բերվել «Ստեփանակերտ» հկ կողմից գրանցված երկրաշարժերի ժամանակի և  կազմակերպության ՀԵԱ լաբորատորիայի կողմից կատարված ջրի անալիզի արդյունքների փոփոխությունների միջև կապի օրինաչափության 58 դեպք: Նման վերլուծություն մեր կազմակերպությունում կատարվում է առաջին անգամ և հուսով ենք, որ լաբորատորիայի սարքերով հագեցվածության բարելավման և անալիզների նոր մեթոդների ներդրման դեպքում արդյունքներն ավելի գոհացուցիչ և գիտական տեսանկյունից առավել հետաքրքիր և նշանակալից կդառնան:

Շուշիի դիտակայանում տեղադրված ռադիոինտերֆերոմետրիկ համակարգի միջոցով (ի դեպ նման սարք ամբողջ ՀՀ-ում, մերից բացի  մեկ սարք էլ տեղադրված է Բյուրականում) կատարվել են ռադիոդիտարկումներ, որոնց արդյունքները ևս գոհացուցիչ են, և ավելացնելով դրանց ծավալը, ընթացիկ տարում այն կհասնի 260-ի:    

Այսքանը  մեր կազմակերպության գործունեության,  այսպես ասած, գիտական, տեսական աշխատանքների մասին:

         Հիմա գործունեության պրակտիկ կողմի՝ «ԼՂՀ տարածքում սեյսմիկ ռիսկի նվազեցման համալիր ծրագրի մասին» ԼՂՀ կառավարության 2000թ. դեկտեմբերի 26-ի N 264 որոշման կատարման մասին:

          Նշված որոշմամբ հստակեցված են այն օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պայմանները, որոնցով պայմանավորված է լինում ԼՂՀ-ում սեյսմիկ ռիսկի մակարդակը:

           Սեյսմիկ ռիսկի նվազեցմանն ուղղված կարևորագույն քայլերից է հանրապետությունում առկա շենք-շինությունների տեխնիկական վիճակի հետազննության և սեյսմիկ խոցելիության աստիճանի գնահատման աշխատանքների իրականացումը:

           Այդ աշխատանքները համաձայն քաղաքաշինության և ԱԻ նախարարների հրամանները պետք է կատարվեն 10-ամյա պարբերականությամբ: Խնդրի կարևորության և հրատապության գիտակցմամբ մեծացրել ենք կատարվող աշխատանքների ծավալը: Այսպես, եթե 2010-2014թթ. հետազննվել են տարեկան միջինը 30,2 շենք-շինություն, 2016թ. այն հասցրել ենք  179 շենք-շինություն: Սա ևս բավարար չէ, բայց առկա ուժերը ավելին անելու հնարավորություն  չեն տալիս: 2015-2016թթ. հետազննված շենքերի վերաբերյալ վերլուծությունն ունի այսպիսի պատկեր.

2015թ. հետազոտվել է 148 շենք, որից 16 շենք  կամ 10,8% -ը  անվտանգ է հետագա շահագործման համար, 11-ը կամ  7,4% -ը  ենթակա են քանդման, մնացածները պահանջում են որևէ կարգի շինարարական միջամտություն: Այսպիսի պատկեր է ստեղծվել նաև 2016թ. կատարված աշխատանքների վերլուծության դեպքում:

Եթե ընդհանրացնելու լինենք, ապա հանրապետությունում առկա շենք- շինությունների 10%-ը  պիտանի է, անվտանգ է հետագա շահագործման համար, 10% -ը  ենթակա է քանդման:  Մնացած 80%-ը  պահանջում է որևէ կարգի շինարարական միջամտություն՝ վերանորոգում, կապիտալ վերանորոգում, սեյսմազինվածության ուժեղացում և այլն, և այլն: Այսինքն, Աստված մի արասցե, հնարավոր ուժեղ երկրաշարժի դեպքում հետևանքները կարելի է պատկերացնել:  Ներկայացվածից հատկապես մտահոգիչ է այն հանգամանքը, որ քանդման ենթակա 25 շենքերից 8-ը համայնքային կենտրոնների շենքեր  են, 4-ը՝ գյուղական ակումբներ, 4-ը` բուժկետներ, 3-ը՝ հանդիսությունների տներ,    2-ը հին դպրոցական շենքեր են: Դպրոցական շենքերից մեկը գտնվում է Մարտակերտ քաղաքում, մյուսը՝ Մարտունու շրջանի Հաղորտի գյուղում:

          Հետազննված և շինարարական որևէ աստիճանի միջամտություն պահանջող բոլոր շենքերի վերաբերյալ եզրակացությունները ուղարկվում  են համապատասխան վարչական շրջանների ղեկավարներին ի գիտություն: Երբեմն տեղերից լսվում են տրտնջոցներ, իբր մենք տեղյակ չենք երկրի ֆինանսա-տնտեսական վիճակին և նոր խնդիրներ ենք առաջադրում: Բայց վստահեցնում եմ, որ լավ էլ տեղյակ ենք իրավիճակին և եթե խնդիրը չենք իմանում, ապա  նրա լուծման ուղղությամբ միջոցներ չենք ձեռնարկում:

Մեր տված եզրակացությունը ընդամենը խորհրդատվական է, դա չենք պարտադրում որևէ մեկին, որ կատարի, բայց ինձ թվում է, թե յուրաքանչյուր շրջանային ղեկավար պարտավոր է իմանալ իր ղեկավարությանը վստահված շրջանի շինությունների, հատկապես  հատուկ կարևոր նշանակության շենք-շինությունների վիճակը և հետագա տարիների աշխատանքները պլանավորելիս հաշվի առնել նաև մեր եզրակացությունները:

Տարիներ շարունակ Ստեփանակերտի քաղաքապետարանի հետ գործուն համագործակցելով, հասել ենք նրան, որ մայրաքաղաքի շենքերի վերակառուցման, վերապլանավորման, ապօրինի շինությունների օրինականացման աշխատանքները կատարվում են միայն մեր կազմակերպության համապատասխան ծառայության կողմից տրված դրական եզրակացության առկայության դեպքում: Այդպիսին շրջանների հետ չի կատարվում: Բացը վերացնելու նպատակով համապատասխան գրություն է ուղարկվել բոլոր շրջանային վարչակազմերի ղեկավարներին: Սպասում ենք արդյունքին:

ԼՂՀ կառավարության հաստատած ծրագրում հստակ կարևորվում է բնակչության նախապատրաստելը գործելու ինչպես երկրաշարժից առաջ, այնպես էլ երկրաշարժի ժամանակ և երկրաշարժից հետո:

Կազմակերպության բնակչության հետ տարվող աշխատանքների բաժինը 2015թ. երկրաշարժից պաշտպանվելու վարքականոնների ուսուցման ծրագրում ընդգրկել է 3301 մարդ, որոնցից 655-ը 26 հիմնարկ-ձեռնարկությունների աշխատակիցներ են, մնացածը Ստեփանակերտի և շրջանների 23 դպրոցների դպրոցականներ, ամառային ճամբարների, 1-ական մանկապարտեզների և մանկատան սաներ են:

Կազմակերպում ենք մայրաքաղաքի և շրջկենտրոնների դպրոցներում բնական աղետներին վերաբերվող թեմայով մրցույթ-վիկտորինաներ, որոնց աշակերտները և ուսուցչական անձնակազմը մասնակցում են բավականին ակտիվությամբ:

2016թ. կազմակերպության բնակչության հետ տարվող աշխատանքների բաժնի կողմից իրականացված ուսուցողական աշխատանքներում ընդգրկվել է 5258 մարդ, որից 379-ը՝ 12 հիմնարկ-ձեռնարկությունների աշխատակիցներ, մնացածը՝ նախակրթարանների սաներ, դպրոցականներ, բուհերի ուսանողներ:

         Ամենուր, ուր մեր կողմից ուսուցումներ են իրականացվել, տրամադրվել են երկրաշարժից պաշտպանվելու վերաբերյալ  վարքականոնների վերաբերյալ պլակատներ, գրքույկներ, դիտողական այլ պարագաներ:

2016թ. սեպտեմբերին հանրապետության 244 դպրոցների տրամադրել ենք ուսուցողական գրքույկներ: Գրքույկների այդ շարքը շարունակական է լինելու և արդեն հրատարակչի հետ պայմանավորվածություն ունենք, որ կազմակերպության արտաբյուջետային  միջոցների հաշվին դրանք ձեռք բերենք ու նորից տրամադրենք բոլոր դպրոցներին՝ առանց խտրականության:   

         Հատկապես դպրոցականների շրջանում աղետներից պաշտպանվելու մշակույթի ձևավորման նպատակով մեր միջոցների հաշվին 2017թ. համար բաժանորդագրվել ենք ՀՀ ԱԻՆ օրգան՝ «Արտակարգ» թերթի 14 օրինակ և տրամադրում ենք Ստեփանակերտի բոլոր դպրոցներին և Իվանյանի անվան ռազմամարզական վարժարանին: Գտնում եմ, որ տարեցտարի կարող ենք ավելացնել բաժանորդագրության ծավալը, և կփորձենք թերթը  հասանելի դարձնել հանրապետության բոլոր դպրոցներին:

Ընդհանրացնելով ասվածը, վստահեցնում եմ, որ սեյսմիկ ռիսկի նվազեցմանն  ուղղված աշխատանքները շարունակական են, իրականացվելու են առանց ընդհատման  և ԼՂՀ կառավարության, հատկապես Կառավարությանն առընթեր ԱԻՊԾ, ԼՂՀ քաղաքաշինության նախարարության, կրթության և գիտության նախարարության հետ համագործակցության մեջ: Ես ավարտեցի:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Խնդրեմ, հարցեր:

Գագիկ Բաղունց - Պարոն Գրիգորյան, նախ նշեմ, որ գովասանքի արժանի է Ձեր ելույթում բավականին լուրջ գիտական բաղադրիչ ընդգրկելու հարցը, հանգամանքը, սակայն  կուզենայի 2 դիտողություններ արտահայտել: Նախ, երկրորդ էջում դուք նշում եք, որ ջրի լաբորատոր անալիզի վերլուծությունը առաջին անգամ 2016 թվականին է կատարվել, կորելացիոն կապի հայտնաբերումը, այդ առումով նշեմ, որ Ձեր իսկ ղեկավարած կազմակերպությունում 2000 թվականի նոյեմբերին բավականին մեծ հնչեղություն ստացավ նույն նախնական տվյալների կապը Բաքվի մոտակայքում, Կասպից ծովում տեղի ունեցած 8 բալանոց երկրաշարժի հետ: Դա փաստ է, որը նաև նշված է ձեր կազմակերպությունում կատարվող այդ պատմական իրադարձությունների ցանկում: Երկրորդը, ես խորհուրդ կտայի մի քիչ զգույշ վերաբերվել իոնոսֆերայում էլեկտրամագնիսական ճառագայթների կապը երկրաշարժերի հետ՝ թույլ երկրաշարժերի հետ, 2-4 մագնիտուդայով, որը դեռևս գիտության մեջ ընդունվում է որպես հիպոթեզ և ոչ մի կերպ այդ կապը հաստատված չի: Եվ անմիջապես պրակտիկ  մի քանի հարցեր: Ձեր կազմակերպության առջև դրված գիտական խնդիրների բավականին լայն ասպարեզը ենթադրում է լուրջ գիտական ներուժ, պոտենցիալ: Այդ առումով, ինչպիսի՞ ծրագրեր ունեք մասնագետների համալրման հարցում, կոնկրետ  Կառավարության կողմից ընդունելության ցանկի մեջ ընդգրկելու մասնագիտական պահանջը թե Արցախի բուհերում, թե ՀՀ բուհերում մասնագետ պատրաստելու ձեզ անհրաժեշտ մասնագիտություններով:

Եվ հաջորդ հարցս վերաբերվում է շենքերի սեյսմակայունության վերազննմանը: Բավականին լուրջ աշխատանքներ են կատարվում ձեր կազմակերպության կողմից, ողջունելի է: Կոնկրետ հարցս վերաբերվում է Տիգրան Մեծ  21 «բ» հասցեով  բարձրահարկ շենքին, որը գտնվում է շատ վատ վիճակում: Այդ առումով, ձեր նշած 10%-ի մեջ նշվա՞ծ է  այդ շենքը:

Մխիթար Գրիգորյան -  Շնորհակալություն, հարցերի և դիտողությունների համար: Դուք երևի դահլիճում ներկաներից առավել շատ տեղեկացված եք այդ ՊՈԱԿ-ի գործունեության մասին: Տեղյակ եք ՊՈԱԿ-ի գործունեության անցյալին, որովհետև ժամանակին ներդրում ունեցել եք այդ ՊՈԱԿ-ի գործունեությանը, տեղյակ եք այսօրվա իրավիճակին: Այնպես որ, ծավալվելու մաս չունեմ այդ մասով: Կադրերի վերապատրաստման խնդրին. Դուք ինքներդ լավ գիտեք, որ ոչ Արցախի Հանրապետությունում, ոչ ՀՀ բուհերից որևէ մեկում սեյսմոլոգ մասնագիտությամբ մասնագետ չի պատրաստվում: Ճիշտ է, հարակից մասնագիտություններից վերապատրաստվում են: Խնդիրը նրանում է, որ ժամանակին մենք հանդիպում ենք ունեցել և հրավիրել էինք Ձեզ, հրավիրել էինք  պարոն Իսրայելյանին: Բայց երիտասարդության շրջանում կատարվող աշխատանքները չենք կարողանում ինչ որ ձևով գրավիչ դարձնել մեր ծառայությունում այդ մարդկանց աշխատանքը: Նյութական ապահովությունն այստեղ դեր խաղում է, բայց, չգիտեմ, երիտասարդությունը երևի իրեն չի տեսնում այդ բնագավառում: Չնայած այս բնագավառը ԼՂՀ–ում կարելի է ասել լրիվ բացը հետագա զարգացման ուսումնասիրություններ կատարելու և առաջընթացի համար: ՀՀ-ում կադրերով համալրման համար բավականին մեծ դեր է խաղում դպրոց - ՊՈԱԿ-ի դեր կատարող «Սեյսմիկ  պաշտպանության Հյուսիսային ծառայություն»-ը, որը սպասարկում է ՀՀ հյուսիսային հատվածը, փաստորեն ամենաերկրաշարժավտանգ գոտին, որտեղ կա մասնագետների մեծ խումբ, գիտությունների թեկնածուներ, գիտությունների դոկտորներ և իրենք կարողանում են, իրենց մոտ հնարավորությունը կա, ԵրՊՀ երկրաբանական ֆակուլտետից մասնագետներ ընդգրկել: Խնդրի մի մասն էլ այն է, որ ՀՀ մյուս ՊՈԱԿ-ներից և նախարարության գործակալներից /չի լսվում/ աշխատակիցներին հնարավոր է ընդգրկել միջազգային տարբեր ծրագրերում՝ ուսուցման, վերապատրաստման մասով: Մեր մասով փորձել ենք նույնիսկ մեկին պետք է ուղարկեինք Ավստրիա, բայց դեսպանատունը մերժել է՝ իմանալով, որ այդ մարդու գրանցումը ԼՂՀ-ում է:  Այդ մարդուն չենք կարողացել ընդգրկել ՀՀ ԱԻՆ ՍՊԾ գործակալության անձնակազմի ցուցակում՝ զուտ գրանցման պատճառով:  Բայց փորձում ենք, փորձում ենք ինչ-որ մի կերպ սայլը տեղից շարժել: Դժվարությամբ է ստացվում, բայց որոշակի առաջընթաց, որոշակի տեղաշարժ կա:

Տիգրան Մեծ 21 «բ» հասցեով շենքի մասին: Շենքի խնդիրը դա հին է, հին խնդիր է, փաստորեն, ի սկզբանե, կառուցման ժամանակաշրջանից ես ինչքան տեղյակ եմ, այդ կառույցն իրականացրել են Կիրովաբադից եկած շինարարները, ինձ այդպես են ասել: Հենց սկզբնական շրջանից եղել էլ և կոնստրուկտիվ թերություններ, և պանելների մի մասն է եղել անորակ ու աշխատանքներն են իրականացրել են անորակ ձևով: Հիմա ՀՀ «Սեյսմիկ  պաշտպանության արևմտյան ծառայություն»-ից հրավիրվել էին կոնստրուկտորներ, մասնագետներ, կարծեմ դուք ճանաչում եք, պարոն Խլղաթյանը, պարոն Ամալյանը: Նրանք եկել են, լուծում են առաջարկել: Շենքի երկու կողմից, մինչև 5 աստիճանի չափով նոր մասնաշենքեր կառուցել: Սակայն դրանք անելով` որևէ մեկի բնակարանային հարց չի լուծվում: Փաստորեն այդ կառույցներն իրականացնելով ապահովվում է շենքի կայունությունը, բայց նոր կառուցվող տարածքները տրամադրվելու են արդեն այն մարդկանց, ում բնակարանին կից կառուցվել է այդ մասը: 2015թ. նշված անձինք քաղշիննախարարության հրավերով այստեղ էին, ներկայացրել էին իրենց տեսակետը, իրենց տեսլականը, նույնիսկ ներկայացրել են Գյումրիում մեկ շենքի ամրացման աշխատանքները՝ սկզբնական շրջանից մինչև ավարտուն տեսքը: Այս պահին սպասվում է Կառավարության որոշումը:

Աշոտ Ղուլյան - Վարդգես Բաղրյան:

Վարդգես Բաղրյան - Շնորհակալություն: Պարոն Գրիգորյան, Դուք ասացիք, որ քանդման ենթակա կառույցներ կան և նշեցիք նաև համայնքային կենտրոններ: Ինձ հետաքրքրում է, դրանք նո՞ր կառուցած կենտրոններ են:

Մխիթար Գրիգորյան - Չէ, նոր կառուցված կենտրոններ չեն, պարոն Բաղրյան: Դրանք գյուղերում կառուցված հին շենքեր են: Այդ շենքերի մի մասը նույնիսկ ժամանակին եղել են առանձնատներ, որոնք այսօր հարմարեցված են որպես համայնքային կենտրոններ:

Վարդգես Բաղրյան - Ուղղակի, որովհետև համայնքային կենտրոններ նշվածը …

Մխիթար Գրիգորյան - Հիմա բոլոր տեղերը նույն ձևով են կոչվում: Էլ գյուղապետարան չեն ասում, ասում են համայնքային կենտրոն, որտեղ տեղակայված է և, ասենք, էդ համայնքային ղեկավարի կաբինետը, կա քիչ թե շատ կահավորված բուժկետ, ինչ-որ մի տեղ գրադարան: Էսպես է:

Աշոտ Ղուլյան - Բոլոր տեղերում չէ, որ միասին են, նախկին գյուղապետարաններն են: Շնորհակալություն: Վիլեն Սաֆարյան:

Վիլեն Սաֆարյան - Ուրեմն, հանրապետության բնակավայրերի մոտ 80 տոկոսում առկա են տարբեր չափերի և տարբեր ակտիվության սողանքային մարմիններ, որոնց մի մասն ունի սեյսմիկ ծագում և որոնք առավել ակտիվանում են նույնիսկ բավականին թույլ սեյսմիկ ցնցումների դեպքում: Օրինակ, 2015թ. երկրաշարժից հետո, իմ անձնական ուսումնասիրման տվյալներով Թաղավարդ, Ննգի, Հերհեր, Բերդաշեն  և այլն: Նույնիսկ որոշ տներ վերածվել են, կարելի է ասել, ավերակների: Սեյսմիկ սողանքների վտանգավորության ռիսկի գնահատման համար 2015թ. այդ երկրաշարժից հետո ձեր ծառայության կողմից կատարվե՞լ են վնասված որոշ բնակավայրերում  շենք-շինությունների տեխնիկական վիճակի հետազննում և բնակավայրերում, որոնցում առկա են ակտիվ սողանքներ սեյսմիկ խոցելիության աստիճանի գնահատման նպատակով, ոչ թե պարզապես շենքի վնասվածության աստիճանի, այլ սեյսմիկ խոցելիության աստիճանի գնահատման նպատակով:

Մխիթար Գրիգորյան -  Այո, հենց Թաղավարդում քաղաքացու դիմումի համաձայն կատարել ենք:

Վիլեն Սաֆարյան -  Ես դրան տեղյակ եմ, որովհետև ես էլ  որոշակի պասիվ մասնակցություն են ունեցել: Խոսքը դրա մասին չէ: Երևի ուսումնասիրվել է շենքի վնասվածության չափը, այլ ոչ թե տարածքի, բնակավայրի սեյսմիկ խոցելիության աստիճանի մասին է:

Մխիթար Գրիգորյան - Այո, միայն շենքի, որովհետև համապատասխան մասնագետներ մենք չունենք:

Վիլեն Սաֆարյան -    Հարցս երկրորդ մաս էլ ունի, ես ավարտեմ: Էս  վերաբերվում է հանրապետության տարածքի սեյսմիկ շրջանացմանը: Եվ 1998թ. ՀՀ ԳԱԱ երկրաբանության ինստիտուտի կողմից կազմվել է Ղարաբաղի սեյսմիկ շրջանացման  քարտեզ,  ըստ  որում,  երևի  տեղյակ եք,  այդ  քարտեզը նույնիսկ ներառված  է Ղարաբաղի Հանրապետության ատլասի մեջ: Շինարարական նախագծա-նախահաշվային փաստաթղթերի կազմման համար  հիմք է հանդիսանում նշված քարտեզը, որը մի շարք դեպքերում կարող է հանգեցնել ոչ ճիշտ հաշվարկների, որովհետև քարտեզը կազմվել է  եղած նախկին տվյալների  և մեթոդների օգնությամբ: Հիմա ձեր կատարած, ես գիտեմ, որ բավականին մեծ քանակությամբ տվյալներ, մասնավորապես ռադոնի մթնոլորտային  ճնշման այդ հանքային ջրերի  գեոքիմիական պարամետրերի տվյալները:  Արդյո՞ք դրանք օգտագործվում են  հանրապետության տարածքում  նոր սեյսմիկ շրջանացում կատարելու  համար, որը ես հասկանում եմ  ձեր  մասնագետների ուժերով չի, բայց  համենայնդեպս ՀՀ ազգային սեյսմիկ ծառայության կողմից, հարցը խիստ այժմեական է, որը կարող է բավականին տնտեսապես շահավետ  լինել:

         Մխիթար Գրիգորյան - Հարցի կարևորությունը կասկած չի հարուցում և չի վիճարկվում: Այդ մասին դեռևս 2015թ.  պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Սերգեյ Նազարեթյանի հետ` մեր հյուսիսային ՊՈԱԿ-ի նախկին ղեկավարը, գիտությունների դոկտոր-պրոֆեսոր: Վերջին 1,5 տարվա ընթացքում մեր բոլոր տվյալները կենտրոնակայան ուղարկելուց բացի տրամադրում ենք նաև Հյուսիսային ծառայությանը և սպասում ենք իրենց աշխատանքային խմբի ժամանմանը, տվյալների հիման վրա աշխատանքներ իրականացնելու համար:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Դավիթ Իշխանյան:

Դավիթ Իշխանյան - Անկեղծ ասած չգիտեմ, հարցս ինչ-որ տեղ նաև բաղկացուցիչ էր պարոն Սաֆարյանի բարձրացրած և մտահոգված մասնագիտական առումով, այսպես տեսակետներ ներկայացնելուց, գուցե հնչեղ չի, բայց այնուամենայնիվ ինձ  հետաքրքրում էր ներկայացված հաղորդման մեջ թույլ գրունտների վրա կառուցված բնակավայրերի և խոշոր օբյեկտների առկայության մասին ընդհանուր տեղեկատվությունը, մասնավորապես հաշվի առնելով իմ ընտրատարածքում 16 համայնքներից 4-ը գոնե գտնվում են սողանքային  գոտում: Դա Ավդուռն է, Բերդաշենն է, Աշանը և Ննգին: Այսինքն, ինչպիսի՞նն է պատկերը և ի՞նչ միջոցներ են կիրառվում: Պարզ է, պետական միջոցներ, քաղաքաշինական և այլն, այդ միջամտությունները, ամեն ինչ կախված է նյութականից: Որոշակի, այսպես ասած քայլեր, որովհետև ներկայացված հաղորդման մեջ նաև կառավարության 2000 թվականի դեկտեմբերի 26-ի որոշումն է: Արդյո՞ք անհրաժեշտություն կա այս առումով նոր մոտեցումներ և նոր փաստաթուղթ ընդունելու, թե բավարար՝ 2000 թվականի ընդունած փաստաթուղթը:

Մխիթար Գրիգորյան -  Ինձ թվում է, թե որոշումը վերանայելու անհրաժեշտություն ունի, որովհետև ինչպես պարոն Թովմասյանը նշեց և տեխնոլոգիաներն են փոխվում, և  գիտության մեջ են բավականին նորամուծություններ կատարվում, բայց զուտ կադրային ապահովվածության մասով մեր կազմակերպությունն այսօր, մենք նույնիսկ ունենք սեյսմիկ ռիսկի գնահատման ծառայություն, որը պարոն Բաղունցը կհաստատի, որ տարիներ շարունակ թափուր է: Այսօր մեր կազմակերպության հաստիքացուցակը կազմում է 66 մարդ: Երևի ԼՂՀ բացառիկ կազմակերպություններից է, որտեղ 66-ից 25-ը թափուր է, բայց մենք մասնագետ չենք կարողանում գտնել: Բազմիցս եղել եմ և ԱրՊՀ-ում, և մեր աշխատողներին եմ ուղղորդում, այսպես ասած, ընկերական, ծանոթների շրջապատում: Նույնիսկ, փորձել ենք ՀՀ-ից երիտասարդ կադրերի հրավիրել այստեղ աշխատելու, բայց նրանց համար որևէ խթանիչ պայման ստեղծել չենք կարողանում, որպեսզի այդ մարդիկ հրավիրյալի կարգավիճակով գան այստեղ աշխատեն: Սա դառը ճշմարտությունն ու իրականությունն է:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Դավիթ Մելքումյան:

Դավիթ Մելքումյան -  /Չի լսվում/:

Մխիթար Գրիգորյան - Ռեալ աշխատավարձերը մոտավորապես 70.000-ից 80.000: Ռեալ, որ մարդիկ առձեռն ստանում են: Դրա համար էլ մասնագետների լուրջ խնդիր ունենք:  Ես սկզբից դա ասացի, որ նյութական, ֆինանսական ապահովվածությունը դա այդպիսինն է:

Աշոտ Ղուլյան -  Շատ լավ, ուրիշ հարցեր: Չկա՞ն: Ես նույնպես ուզում եմ միանալ այն կարծիքներին, որ այս անգամ սեյսմիկ ծառայության  ներկայացրած տարեկան հաղորդումն էր` բովանդակությամբ և ոճով տարբերվող, շահեկանորեն տարբերվում էր նախորդ տարիներից և իր գիտական մասով, և իր պրակտիկ բերված օրինակներով ու նաև այն դիտարկումներով, որ կատարվում են մեր երկրում: Ամեն դեպքում, այս դիտարկումները հիմք են ծառայում, որպեսզի մեր երկրի հանրային և պետական իշխանությունները, հատկապես գործադիր իշխանության բնագավառում ճիշտ եզրակացություններ անեն, ինչպես եղած թերությունները վերացնելու, այնպես էլ նոր սկսված շինարարական և տարբեր կարգի, ասենք, գործողություններ կատարելիս: Շնորհակալություն, պարոն Գրիգորյան: Այս դիտարկումները, կարծում եմ, պատգամավորների համար նաև հիմք կլինեն, որպեսզի հետագա մեր քննարկումներում բյուջետային  լինի, թե նոր այդ տեխնոլոգիաների՝ կադրային պատրաստության առումով, որպեսզի մենք նույնպես կարողանանք որոշակի օժանդակություն ցուցաբերել: Շնորհակալություն: Կարող եք նստել:

Մենք 5 րոպե ունենք, եթե հայտարարությունների ցանկություն  կա, կարող ենք անել, եթե քիչ է՝ հիմա կարող ենք անել, եթե շատ է, արդեն պիտի թողնենք հարց ու պատասխանից հետո:

Հայտարարությունների մասով մեկ հայտարարություն է, հիմա անենք, որպեսզի հարց ու պատասխանից /չի լսվում/:

Ամեն դեպքում, 3 րոպե է տրվում հայտարարության համար: Լավ, պատգա­մա­վո­րական հայտարարությունների համար՝ Հայկ Խանումյան: Ուրիշ ցանկացող չկա, որից հետո ընդմիջում մինչև 13.00:

Հայկ Խանումյան -  Հարգելի ներկաներ, Արցախում կրթության խնդիրները բոլորիս հուզող հարցերի մեջ հավանաբար գրավում են առաջնային տեղ: Այս ելույթով ես կցանկանայի տալ մի շարք գնահատականներ առկա վիճակին և մի շարք առաջարկություններ անել:

Կրթության աննախադեպ ցածր մակարդակը պայմանավորված է կառավարող նեղ շրջանակի պատկերացումներով, կրթության ոլորտի ապաշնորհ կառավարմամբ և կրթական ոլորտի ֆունկցիայի ձևախեղմամբ, հանրային բուհերում ինքնավարության բացակայությամբ, երկրում ստեղծված տնտեսական համակարգով:

Կառավարող նեղ շրջանակին կրթության լավ որակ հարկավոր չէ: Ավելին, կրթված հասարակությունն այս մարդկանց համար լուրջ մարտահրավեր է: Եթե որոշ մարդիկ իրենց կյանքի նպատակն են դարձրել իրավական մանիպուլյացիաներով նույն անձի իշխանության վերարտադրությունը, բնականաբար այդ նույն մարդիկ պետք է կյանքի գնով պայքարեն բարձրորակ կրթության դեմ: Հետևաբար ցածրորակ կրթություն Արցախում քաղաքական հարց է և բարձրորակ կրթություն ունենալը պահանջում է քաղաքական կամք:

Կրթության ոլորտի ապաշնորհ կառավարումը և կրթական ոլորտի ֆունկցիայի ձևախեղումը պայմանավորված է այն փաստով, որ կրթության ոլորտը կատարում է ոչ թե կրթելու ֆունկցիա, այլ` սոցիալական: Դպրոցները և բուհերը դիտարկվում են որպես աշխատատեղ, որտեղ հարկավոր է աշխատանքի ընդունել N թվով մարդկանց: Այս պարագայում թե բուհերը, թե հանրակրթական ոլորտն իրենց առջև խնդիր չեն դրել լավ մասնագետներով համալրվելու: Ավելին, բուհերի և դպրոցների աշխատակիցները դիտարկվում են որպես վարչական ռեսուրս: Նրանց տրված աշխատավարձի փոխարեն պահանջվում է ոչ թե գիտելիքի փոխանցում, այլ լոյալություն օրվա իշխանություններին:

Հանրային բուհերում ինքնավարության բացակայությունը բերում է անարդարության զգացումի բուհի ներսում և նախաձեռնողության կրճատման գիտական և կրթական գործունեության մեջ: Վիճակն ավելի է ծանրանում, երբ կառավարող նեղ շրջանակի կողմից փաստացի նշանակված ռեկտորները տառապում են ամեն ինչ վերահսկելու մոլուցքով: Թեև մեր տնտեսությունը զարգացած չէ և աչքի չի ընկնում մեծ բազմազանությամբ, այնուամենայնիվ Արցախի բուհերը չեն կարողանում տալ այնպիսի շրջանավարտներ, որոնց պահանջն ունեն մեր տնտեսավարողները: Այսօր Արցախի բուհերը, լինեն դրանք մասնավոր թե հանրային, իրար հետ մրցակցում են ոչ թե բարձրորակ կրթության առաջարկներով, այլ ընդհակառակը`  շահում են նրանք, ովքեր թույլ են տալիս ավելի շատ բացակայել դասերից և ավելի հեշտ գնահատական ստանալ: Բուհական գործի կազմակերպման տեսանկյունից ինքնավարությունն առանցքային նշանակության հարց է: Դա վերաբերվում է ոչ միայն ռեկտորի ընտրությանը, այլ նաև ամբիոններին, գիտական և կրթական աշխատանքի կազմակերպման հարցերին: Այս առումով անընդունելի է, որ բարձրաստիճան պաշտոնյաները, թեկուզ ֆորմալ առումով, խառնվում են այդ հարցերին: Անընդունելի է, որ Արցախի Ազգային ժողովի նախագահը և վարչապետը հանդիսանում են համապատասխանաբար Արցախի պետական համալսարանի և Շուշիի տեխնոլոգիական համալսարանի խորհրդի նախագահ: Հանրային համալսարանների խորհուրդները մենք պետք է զերծ պահենք բարձրաստիճան պաշտոնյաներից: Դասավանդողները ստեղծագործական ազատությունից բացի պետք է ունենան նաև արտահայտվելու ազատություն` առանց աշխատանքը կորցնելու վախի:

Երկրում ստեղծված տնտեսական համակարգը բացասականորեն փոխել է կրթության որակը: Պետական ուռճացված բյուրոկրատիան, այդ բյուրոկրատիայի մաս դառնալու մեխանիզմները, ինչպես նաև գրեթե նույն մեխանիզմներով աշխատող խոշորագույն գործատուները ձևավորել են մի մթնոլորտ, որտեղ կարևորագույնը ոչ թե գիտելիքն է, այլ դիպլոմը: Նման պայմաններում կորչում է սովորելու և նոր գիտելիքներ ու որակներ ձեռք բերելու մոտիվացիան: Տնտեսության այն ճյուղերը, որոնք դիպլոմի փոխարեն պահանջում են գիտելիք, ասենք տեխնոլոգիական ընկերությունները, ստիպված են ունենալ աշխատողների խրոնիկ պահանջարկ` համապատասխան կրթության ցածր որակի պատճառով:

Կրթության ոլորտում ստեղծվել է մի վիճակ, երբ դպրոցը մեղադրում է բուհերին` վատ մասնագետներ թողարկելու համար, իսկ բուհերը դպրոցներին` վատ շրջանավարտներ ունենալու համար: Իրականում, ինչպես նշեցի ելույթիս հիմնական մասում, Արցախում կրթության խնդիրները միայն քաղաքական են: Ցավոք սրտի, ցածր կրթության պատճառով մեր հասարակությունն ամեն տարի կրում է նյութական հսկայական կորուստներ, բազմաթիվ մարդիկ դուրս են մնում ազգային հարստություն ստեղծելու գործընթացին մասնակցելուց:

Կրթության ոլորտի խնդիրների լուծումը բոլորս տեսնում ենք տարբեր կերպ: Սա «Ազգային վերածնունդ» կուսակցության գնահատականն էր այս ամենին, ինչը հիմնված է մեր կուսակցության ծրագրի, ինչպես նաև նախընտրական ծրագրի դրույթների վրա: Ուրախ կլինենք, որ այս ելույթը հանրային բանավեճ առաջացնի թեմայի շուրջ և հրապարակ հանի նոր գաղափարներ խնդրի լուծման վերաբերյալ: Շնորհակալ եմ:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: 5 րոպե 10 վայրկյան խոսել եք, աշխատեք, բոլորին է վերաբերվում, ծավալվել կանոնակարգով նախատեսված ժամկետում: Ես կարծում եմ, կրթության համակարգի հետ կապված բոլորս էլ ունենք մեր դիտարկումները, այնպես չէ, որ բոլորս հիացած ենք, բայց պարոն Խանումյան, մեկ-մեկ, որ Ձեզ լսում ենք, կարծես թե մինչև Ձեր պատգամավոր ընտրվելը ոչ մեկը ոչ մի բան չի արել և նոր էջ ենք սկսել զրոյից, որտեղ միայն այդ լուսավոր գաղափարներն են: Ամեն ինչ էլ արվում է:

         /Չի լսվում/: 

Ես չեմ ուզում  հիմա շարունակել, կանոնակարգով չի, ես որպես վարող եմ ասում: Չեմ ուզում հիմա մեկնաբանել, որովհետև իմ անունն էլ է հնչել, մենք ամեն ինչ անում ենք հենց նրա համար, որպեսզի այդ խորհուրդներն այդպես չլինեն: Չմտածեք, որ մենք այդպես շատ  գոհ ու հպարտ ենք, որ ժամանակի մի մասն էլ հիմա պիտի կարողանանք դրա վրա ծախսել: Էնպես որ, սա բոլորի գործն է, այստեղ միանձնյա գործողություններ չեն լինում և Ղարաբաղի կրթական համակարգը, փառք Աստծո, այնպիսինն է եղել, որ բերել է և 88-ի շարժմանը, և ազատագրական պայքարի մեր հաջողություններին: Դա նախկինում եղած այդ հաջողություններն են: Շնորհակալություն:

Ընդմիջում՝  մինչև 13:00

Աշոտ Ղուլյան - Հարգելի գործընկերներ: Ազգային ժողովի լիագումար նիստը շարունակում է իր աշխատանքները: Մենք, մինչև մեր ընդմիջումը, խորհրդարանն անդրադարձավ օրենսդրական նախաձեռնություններին: Մենք նաև քննարկեցինք տարեկան զեկույց՝ և Մարդու իրավունքների պաշտպանի և սեյսմիկ անվտանգության հետ կապված անցած տարվա հաղորդումը:

Այժմ, կանոնակարգի պահանջներին համապատասխան ապրիլ ամսում, ինչպես և ենթադրվում էր, մենք ունենք Արցախի կառավարության հետ հարց ու պատասխանի օրակարգային ընթացակարգը: Ինչպես կանոնակարգն արդեն զուտ որպես աշխատակարգ ենթադրում է, ես հիմա խնդրում եմ պատգամավորներին գրանցվել: Ուզում եմ բոլորիս անունից ողջունել գործադիր իշխանության մեր գործընկերներին՝ հանրապետության վարչապետի գլխավորությամբ և խնդրեմ, հերթագրվեք, որից հետո, ինչպես ընդունված է, հարցերը հնչեցրեք ամբիոնից:

Արթուր Թովմասյան,

Գագիկ Բաղունց,

Լեռնիկ Հովհաննիսյան,

Վիլեն Սաֆարյան,

Էդուարդ Աղաբեկյան,

Ռիտա Մնացականյան,

Հայկ Խանումյան,

Ռոմելա Դադայան,

Դավիթ Իշխանյան,

Արմեն Սարգսյան,

Լյուդմիլա Բարսեղյան,

Վահրամ Բալայան:

          /Ընթերցում է ցուցակը/:

Գրանցվա՞ծ են բոլոր ցանկացողները: Շատ լավ, շնորհակալություն: Հիմա հարցի համար հրավիրվում է Արթուր Թովմասյանը, թող պատրաստվի Գագիկ Բաղունցը: Հարցերը խնդրում եմ տալ ամբիոնից և տեղավորվել 3 րոպեում:

Արթուր Թովմասյան - Արցախի Հանրապետության մեծարգո ԱԺ նախագահ, մեծարգո վարչապետ, հարգարժան կառավարության անդամներ և հարգելի գործընկերներ:  Երկու հարց. մեկն` արդարադատության նախարարին, մյուսը՝ կրթության, գիտության և սպորտի  նախարարին և վարչապետի ուշադրությունն էլ հրավիրում եմ այդ հարցերի վրա:

         Առաջին հարցը՝ կրթության, գիտության և սպորտի  նախարարին: Ուրեմն, մենք արդեն ընդունել ենք Սահմանադրություն:  Պարոն նախարար, աշխարհում չկան, եթե կան էլ, հետամնաց  կարող է մի քանի պետություններ, որտեղ մայր բուհը կոչվում է պետության անվամբ: Օրինակ՝ չենք ասում Հայաստանի պետական համալսարան, ասում ենք ԵրՊՀ, չենք ասում Ռուսաստանի պետական համալսարան, այլ ասում ենք՝ Մոսկվայի պետական համալսարան: Հիմա, նոր Սահմանադրությունն ընդունելուց հետո, կարծում եմ Արցախի պետհամալսարանը պետք է կոչվի Ստեփանակերտի պետական համալսարան, որովհետև  պետության անվանումով է կոչվում: Իմ կարծիքով, տեխնոլոգիական համալսարանն էլ է Արցախում գործող և Արցախի պետական համալսարան, մասնավոր բուհերն էլ են Արցախում գործող: Այսինքն, բոլոր բուհերը դրանք Արցախի համալսարաններն են: Եթե մենք Սահմանադրություն ենք փոխել և առաջնայինը համարում ենք Արցախի Հանրապետությունը, պարոն նախարար, գուցե ես ճիշտ չեմ, եթե նույնիսկ էս հարցին չպատասխանեք, ես նույնիսկ բավարարված կլինեմ, որ մի հատ ուսումնասիրենք: Բայց, համենայնդեպս, իմ կարծիքով, և էդ հարցի հետ զուգընթաց այսօր ԱրՊՀ միակ բուհն է, որը չի հավատարմագրվել, բայց ունի բոլոր ներուժը, որովհետև այսօր ամենալավագույնն է  բուհերի մեջ՝ և պրոֆեսորա-դասախոսական անձնակազմով, և ուսանողների թվաքանակով, ուր հավատարմագրված է: Մենք ուսանողներին տալիս ենք դիպլոմներ, բայց չհավատարմագրված: Բայց Արցախում գործող բոլոր մասնավոր բուհերը հավատարմագրված են: Սա Բոլոնյան հռչակագրից ենթադրվում է, որ անպայման պետք է էդ հավատարմագրման գործընթացը:

 Եվ երկրորդ հարցը՝ արդարադատության նախարարին: Այսօր ես ԱԺ նախագահին էլ եմ ասել, պարոն վարչապետ էդ մասով էլ, որ մենք արդեն Արցախի Հանրապետություն ենք հռչակել: Ասում են հավասարազոր է, նույնականացված է: Ղարաբաղ բառը օտարածին է: Նույնիսկ եթե դա պարսկական է: Նույնիսկ եթե դա ռուսական է:  Մենք ունենք… Հարցը հետևյալն է: Ասում են, որ Ղարաբաղը եղել է 13-րդ դարում: Բա մինչև 13-րդ դարն այս տարածքն ի՞նչ է կոչվել:  Մեծ Հայքի… Արդարադատության նախարարը հետևյալն է, որ կառավարությունից եկող բոլոր օրենքի նախագծերը գրվի Արցախի Հանրապետության Կառավարություն և ներքևը ստորագրի Արցախի Հանրապետության վարչապետ: Նույնը մեր Ազգային ժողովի…

Աշոտ Ղուլյան - Պարոն Թովմասյան, երեք րոպեն լրանում է:

Արթուր Թովմասյան - Ինձ թվում է, նույնն էլ Ազգային ժողովը: Հասկացանք:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Առաջին հարցին պատասխանում է ԼՂՀ կրթության, գիտության և սպորտի  նախարար Սլավա Ասրյանը: Հաջորդ հարցին արդարադատության նախարարը երևի կպատասխանի՝ այն չափով, ինչ չափով իրեն է վերաբերվում:

Սլավիկ Ասրյան - Շնորհակալություն հարցի համար: Ուրեմն, ասեմ, որ ինչ վերաբերում է Արցախի պետական համալսարան անվանմանը, ապա ԱԱ-ում էլ այսօրվա դրությամբ Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարան, նաև 1-2 բուհեր կան, որ Հայաստանի անվանումով են: Ես այստեղ առանձին բան չեմ տեսնում, որ նաև Արցախի  համալսարան է կոչվում, ավելի հնչեղ, ինչու չէ, կարծում եմ, որ, իհարկե, կքննարկվի այս հարցը, բայց բոլոր դեպքերում, գտնում եմ, որ /չի լսվում/: Իսկ ինչ վերաբերվում է պետական հավատարմագրմանը, մենք այս ուղղությամբ մտածում ենք: Ուղղակի, այն ժամանակ ՀՀ-ում որ այդ կարգն ընդունվել է, մեր մոտ դեռ նախկին կարգն է մնացել: Ահագին դժվարությունների հետ է կապված, նաև այստեղ բավականին գործառույթներ կան, որ բուհերը պետք է համապատասխանեն, բայց էս ուղղությամբ մենք աշխատում ենք, նաև սպասում ենք, որ բարձրագույն կրթության մասին նոր օրենքը որ ընդունվի, այնտեղ որոշակի արդեն փոփոխություններ լինելու են: էս գործընթացը, այդ  հարցը մենք առաջիկա տարվա ընթացում լուծելու ենք:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Երկրորդ հարցին պատասխանում է ԼՂՀ արդարադատության նախարարը:

Արարատ Դանիելյան - Շնորհակալություն հարցի համար:  Այդ հարցը հուզում է նաև մեզ՝ Կառավարությանը, քանի որ այսօր աշխատանքներ են կատարվում «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» օրենքի վերաբերյալ: Նման հարցադրումներ էլ կան «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» օրենքում, կան հղումներ ԼՂՀ այսինչ օրենքի վրա՝ Արցախի Հանրապետության հետ կապված: Ուստի, էդ առաջարկն ընդունվում է, բայց ժամանակ է պետք, երևի, որպեսզի  մենք կարողանանք ամբողջությամբ անցնել  այդ համակարգին:

Արթուր Թովմասյան - Ուրեմն, այդ ժամանակը` ես հասկանում եմ: Ես չեմ բարձրացնում կնիքների, որ անպայման պետք է փոխենք, ցուցանակների, որը շատ մեծ գումար չի, հա, կախված է ԼՂՀ Ազգային ժողովում, որ 5 հազար դրամ տանք, որ Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով լինի կամ Արցախի Հանրապետության կառավարություն լինի, կամ Արցախի Հանրապետության Նախագահ լինի: Սրանք մեծ գումար, կնիքները, բան, խոսքը գնում է զուտ էն թղթի վրա, որ էդ սկզբի քայլն անենք, որ Արցախը մտնի մեր մեջ, մեր արյան մեջ, էդ օտարածին բառից դուրս գանք: Օսերից, օսերը մեզանից հետո են Ալանիա, բայց մի հատ օսեթին չկա, որ Ալանիա չասի: Մենք էլ /չի լսվում/: Արցախը պիտի մտնի  մեր ուղեղի  մեջ:

Աշոտ Ղուլյան - Հարցի համար հրավիրվում է Գագիկ Բաղունցը, թող պատրաստվի Լեռնիկ Հովհաննիսյանը:

Գագիկ Բաղունց - Հարգելի գործընկերներ: Արցախյան պատերազմը ակնհայտորեն ցուցադրեց  ինչպես ՊԲ ժամանակակից զենքով մատակարարելու, այնպես էլ այն օգտագործող տեխնիկապես գրագետ անձնակազմի առկայության անհրաժեշտությունը: Այդ առումով նոր հնչեղություն ստացավ բուհերում ռազմական ամբիոնի ստեղծումը, որտեղ կպատրաստվեն նոր ռազմական տեխնոլոգիաներին տիրապետող սպաներ: Նշեմ, որ  ի սկզբանե ենթադրվում էր ամբիոնը ստեղծել Շուշիի տեխնոլոգիական համալսարանին կից՝ նպատակ ունենալով պատրաստել ռադիոէլեկտրոնիկայի հեռահաղորդակցության և կապի մասնագետներ: Ավելին, դա կնպաստեր տեխնոլոգիական համալսարանի ընդգրկմանը բազմաթիվ և բազմաբնույթ ռազմական հետազոտությունների և պատվերների իրականացման մասնակցությանը: Իմ կարծիքով, լուրջ թերացումներ կան նաև ամբիոնի կանոնակարգի հիմնագծի նախադրույթներում: Այդ առումով կցանկանայի իմանալ Կառավարության մոտեցումները և ծրագրերն այդ հարցի վերաբերյալ:

Եվ, երկրորդ հարցս վերաբերվում է «Սինոպսիս» ընկերության կողմից ԱրՊՀ  ստեղծված կապի միջոցների միկրոէլեկտրոնիկային սխեմաների և համակարգերի ամբիոնի ճակատագրին: 5 տարի առաջ երկրի բարձրագույն ղեկավարության հովանավորությամբ «Սինոպսիս» և «Ղարաբաղ տելեկոմ» ընկերությունների ամենաակտիվ ֆինանսական և կազմակերպչական մասնակցությամբ բացվեց այս ամբիոնը և որի հետ մեծ հույսեր էի  կապում Արցախում IP ոլորտների, կապի միջոցների և ռադիոէլեկտրոնիկայի ուղղությունների զարգացման հետ: Ասեմ, որ սկզբնական փուլում հաջողվեց ստեղծել բավականին լուրջ երիտասարդ մասնագետների թիմ: Բարձր մակարդակի էր տեխնիկական հագեցվածությունը և ծրագրային ապահովումը: Սակայն հետագայում, պատկան մարմինների կողմից մեծ հաշվով  անտարբերության մատնված ամբիոնն այսօր փակման եզրին է: Այս հանգամանքը ճակատագրական հնչեղություն է ստանում այն ֆոնի վրա, որ 2010 թվականին այս դահլիճում ՀՀ գրեթե բոլոր ընկերությունների մասնակցությամբ ընդունվեց IP ոլորտի զարգացման ծրագիր, որի համաձայն դեռ 2015թ. Արցախում պետք է լինեն 100-ից ավելի գրասենյակներ՝ մոտ 2000 ծրագրավորողներով: Այսօր Արցախում աշխատում են 100-ից պակաս ծրագրավորողներ: Կա՞ արդյոք մտահոգություն  նշված ամբիոնի ճակատագրով: Շնորհակալություն:

         Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցին պատասխանում է ԼՂՀ կրթության, գիտության և սպորտի  նախարար պարոն  Սլավիկ  Ասրյանը:

Սլավիկ Ասրյան -   Շնորհակալություն հարցերի համար: Նախ, ռազմաուսումնական ամբիոնի մասով ասեմ, որ ստեղծված  է աշխատանքային խումբ, որը նախագիծ է մշակել այդ ամբիոնը հիմնադրելու կապակցությամբ: Ասեմ, որ նախկինում էլ Կառավարության որոշմամբ եղել է այդ ամբիոնը հիմնադրված, բայց ուղղակի չի գործել և հիմա գտնվում է քննարկման փուլում և անկասկած ես էլ արդեն ծանոթացել եմ այդ նախագծին: Դե, իհարկե, նախագիծը մշակման կարիք ունի, երևի մոտակա ժամանակաընթացքում վերջնական ? կտանք: Մենք էլ ենք գտնում, որ նման ? անհրաժեշտությունը կա սպայական կադրեր պատրաստելու գծով, և այն կանոնադրությունը, որ մշակված է, հիմնական այն նկատառումները, ինչպես պետք է դա գործի, կարելի է նաև  այնպես անել, որ  ոչ միայն ԱրՊՀ բուհերում ռազմական ամբիոնի, որոնք գործի էդ կանոնադրությունը, արդեն որ բուհերում էլ անհրաժեշտություն լինի էդ ամբիոնը ստեղծվի: Եվ կարելի է, ասենք, միացյալ մեկ ամբիոն, որ էդ 2 բուհերի կամ մյուս բուհերի ուսանողությունները ևս կարողանան մասնակցել: Էնպես որ, այդ գործընթացքը ընթացքում է:

Իսկ ինչ վերաբերվում է «Սինոպսիս» ընկերության կողմից, իհարկե պաշտոնական իրենք այդպիսի բան չեն ասել: Ես ուղղակի գիտեմ ռեկտորի տեղեկատվությունը, որը հիմնականում իրենք կապում են ֆինանսական միջոցների հետ, որ տելեկոմն այլևս չի ֆինանսավորելու: Այդ է հիմնական նկատառումը: Մենք լրացուցիչ կուսումնասիրենք և կտեղեկացնենք: Այսքանը:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Պարոն  Ասրյան: Հարցի համար հրավիրվում է Լեռնիկ Հովհաննիսյանը, թող պատրաստվի Վիլեն Սաֆարյանը:

Լեռնիկ Հովհաննիսյան - Հարցս վերաբերում է Բերձորի հիվանդանոցին: Մի 5 օր առաջ տեղեկացա, որ այնտեղ շինարարական աշխատանքները դադարեցված են: Ի՞նչն է պատճառը և ե՞րբ է ավարտվելու հիվանդանոցի շինարարությունը: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցին պատասխանում է Արցախի Հանրապետության քաղաքաշինության նախարար Կարեն Շահրամանյանը:

Կարեն Շահրամանյան - Շնորհակալություն: Իրոք, Բերձորում արդեն երրորդ տարին է ընթանում են շինարարական աշխատանքները նոր հիվանդանոցի կառուցման ուղղությամբ: Ասեմ, որ նմանատիպ հիվանդանոցներ կառուցել ենք  Մարտունի քաղաքում, որն արդեն ավարտված և շահագործման է հանձնված: Բերձորում մոտ ժամանակներս արդեն նորից կվերսկսվեն աշխատանքները և արդեն կավարտվեն աշխատանքներն այս տարի:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն:  Բավարարվա՞ծ եք: Հարցի համար հրավիրվում է Վիլեն Սաֆարյանը, թող պատրաստվի  Էդուարդ Աղաբեկյանը:

Վիլեն Սաֆարյան - Հարցս վերաբերվում է Նորագյուղում կառուցվող մանկապարտեզին, որի նախագծա-նախահաշվարկային փաստաթղթերը կազմվել են դեռևս մի քանի տարի առաջ, բայց ներկայումս կառուցվող մանկապարտեզի դեպքում նախատեսված չէ ապաստարան: Հատկապես ապրիլյան դեպքերը ցույց տվեցին, որ կրթական ուղղվածություն ունեցող օբյեկտները անվտանգության տեսակետից ապաստարան ունենալը դա պարզապես անհրաժեշտություն է: Հնարավո՞ր է արդյոք որևէ կերպ լուծել կառուցվող մանկապարտեզի ապաստարանի հարցը կամ համաֆինանսավորման կամ մի այլ ձևով:

Երկրորդ հարցս վերաբերվում է հողային ֆոնդին, մասնավորապես, վարելահողերին: Վարելահողերը հանդիսանում են մեր ազգային  հարստության  ֆոնդի բաղկացուցիչ մասը, բայց հատկապես մեր հանրապետության նախալեռնային հատվածներում վարելահողերն ինտենսիվ կերպով դեգրադացվում են: Հիմնականում նախալեռնային հատվածներում վարելահողերն արդեն դադարել են, մոտ 30-32%, մեր հաշվարկներով արդեն դադարել են այդպիսին լինելուց: Հիմնականում գյուղատնտեսական ծրագրերն իրագործվում են հանրապետության համենայն դեպս ցածրավայր մասերում: Կա՞ արդյոք որևէ ծրագիր հանրապետության նախալեռնային հատվածներում որևէ գյուղատնտեսական ծրագիր, պարզապես մեր հողերը դեգրադացիայից կամ վերանալուց փրկելու առումով: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն:   Առաջին հարցին պատասխանում է  Արցախի Հանրապետության քաղաքաշինության   նախարար Կարեն Շահրամանյանը:

Կարեն Շահրամանյան - Շնորհակալություն: Ասեմ, որ Նորագյուղում «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի և ԼՂՀ Կառավարության համաֆինանսավորման ծրագրով 2016թ. սկսվել են նոր մանկապարտեզի վերանորոգման աշխատանքները: Այնտեղ չի նախատեսվել ապաստարան, քանի որ մենք շենքը նախատեսել ենք դպրոցի  շենքին կից՝ նույն տարածքում, իսկ դպրոցի շենքը ապահովված է ապաստարանով, այդ իսկ պատճառով, լրացուցիչ ֆինանսական ծախսերից խուսափելու համար այդտեղ նախատեսված չէ ապաստարան:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն, պարոն Շահրամանյան: Երկրորդ  հարցին պատասխանում է  Արցախի Հանրապետության վարչապետ  Արայիկ Հարությունյանը:

Արայիկ Հարությունյան - Շնորհակալություն հարցի համար: Այո, այդ խնդիրն ունենք: Վաղուց է, որ արձանագրում ենք  գյուղամերձ տարածքներում նախալեռնային գյուղատնտեսական  ֆոնդի դեգրադացիա և, ընդհանուր առմամբ, անտարբերություն մեր բնակչության կողմից, մի շարք պատճառներ կան, ուսումնասիրված են, լուծումը տեսնում ենք հայեցակարգ ընդունելուց հետո պետական լրացուցիչ խթանող գործիքներ ընդունելով, իրականացնելով, նպաստելով գյուղամերձի մշակմանը: Հայեցակարգն ավարտված է համարյա, բայց կա նաև լրացուցիչ որոշ ուսումնասիրության անհրաժեշտություն: Համոզված եմ, որ առաջիկա 2-3 ամսվա ընթացքում ընդունվելու է և արդեն ձեզ համար պարզ կլինի:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցի համար հրավիրվում է Էդիկ Աղաբեկյանը, թող պատրաստվի  Ռիտա Մնացականյանը:

Էդիկ Աղաբեկյան - Ուրեմն, հարցիս առաջին մասը վերաբերվում է դպրոցական սննդին, դրա համակարգին, կարգավորմանը: Ինչքան հնարավորություն եմ ունեցել ուսումնասիրելու, ոլորտը բացարձակ բարձիթողի  վիճակում  է, կարգավորվում է միայն առողջապահության նախարարի, եթե չեմ սխալվում 2015թ. ՍՆԻՊ-ի նորմաների, սանիտարահիգիենիկ նորմաների կարգավորող որևէ փաստաթղթով, իսկ մնացածը զուտ ձեռնարկատիրական գործունեությանը` տնօրինության հետ վարձակալական հիմունքներ և այլն, և այլն: Իսկ այստեղ որոշվում է առողջապահության բավականին լուրջ խնդիր՝ մեր սերնդի ապագայի հետ կապված: Հետագայում մենք միլիոններ ենք դնելու կորցրած առողջությունը վերականգնելու համար: Եթե նույնիսկ մեզ հնարավորություն լինի ինչ-որ ձևով կանոնակարգել, գոնե տարրական համակարգում մի հատ տաք թեյ կամ կաթ տալ երեխաներին, ինչով բավականին մեծ գործ արած կլինեք: Հայաստանում, համանման ոլորտում հարցը կարգավորվում է զանազան դրամաշնորհային և այլ կառույցներից, բայց նշեմ, որ մոտ 150 թե 156 երկրների շարքում վատթարագույնն է: Հայաստանում ևս ոլորտը վատթարագույնն է, Աֆրիկյան հետամնաց երկրների հետ նույն շրջանում: Բավականին լուրջ է մեր ազգային առողջության, հանրային առողջության, գենոֆոնդի առողջության փրկման գործը: Հետագայում մենք, նորից եմ ասում, ահագին գումարներ ենք դնելու այդ կորցրած առողջությունը, չգիտեմ ինչքանով է հնարավորություն լինելու հետ բերել:

Ի դեպ, ՀՀ հետ համեմատությամբ մեր կրթական համակարգի մեկ աշակերտի հաշվով բավականին լուրջ, ավելի լուրջ գումար ենք հատկացնում կրթական համակարգին:

Երկրորդը՝ բնակարանային շինության ոլորտից է: Տարիներ առաջ, կարծեմ 9-10 տարի առաջ, մենք ավելացված արժեքը, այստեղ ավելացված արժեքի էդ հարցերը լուծել ենք խթանելու մասնավոր ներդրումները, ոլորտ, որը բնակչության բնակարանային կարիքների և ազգային և զանազան հարցերի լուծման նպատակով ակնկալում էր նաև, որ ավելացված արժեքի հարցն այստեղ մեջտեղից հանելով /չի լսվում/ ինչ-որ խնդիր կար: Տարբեր սուբյեկտներ մտնելով ոլորտ,  հետևապես, կլիներ նաև մրցակցություն,  մնացած բոլոր խնդիրների հետ միասին  նաև գնագոյացման ինչ-որ բան, որովհետև 16-20% ինչ-որ տրանսպորտային ծախսերը, եթե սրանք ինչքանով է հաջողվել մոտավորապես, ակնկալիքներն ինչքանով են իրականությանը համապատասխանում ըստ Կառավարության, քանի որ բնակչության մեջ տարածված է կարծիքը, որ Ստեփանակերտում  քառակուսի մետրը բնակարանների կոնկրետ, բավականին բարձր է, այսպես ասենք: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Առաջին հարցին պատասխանում է ԼՂՀ կրթության, գիտության և սպորտի  նախարար   Սլավիկ  Ասրյանը, երկրորդ  հարցին՝ կհայտարարենք:

Սլավիկ  Ասրյան – Շնորհակալություն, հարցի համար: Իրոք, դպրոցական սնունդ ծրագիրը կարևորվում է և ՀՀ-ում, գիտեք, որ վերջին տարիներին անցել են այդ համակարգին և հիմնականում դա իրականացվում է  նոր կազմակերպությունների կողմից, մի մասը ֆինանսավորվում է ՌՖ կողմից  և այլ միջազգային ծրագրերով: Ասեմ, որ մեզ մոտ, իհարկե, այդ խնդիրը միանգամից այդպես լուծել հնարավոր չէ, նախ այդ միջոցների բացակայության, ինչու չէ, նաև շենքային պայմանների բացակայության պատճառով: Մենք, ասենք, Ստեփանակերտում նախադպրոցական խմբեր ունենք, նախադպրոցական երեխաների սնունդը կազմակերպվում է, ընդ որում  երեք դպրոցներում՝ օրական երեք անգամ՝ մանկապարտեզային պայմաններով, բայց, իհարկե, մնացած դպրոցներում այդ հնարավորությունը դեռ չկա: Բոլոր դեպքերում, գիտեմ, իհարկե, որ հետագայում պիտի հատուկ այս հարցը քննարկվի: Առաջին հերթին, որ պայմաններ ստեղծվեն դպրոցներում, միջոցներ գտնվեն, որից հետո մենք կարողանանք այդ խնդիրը լուծել:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Երկրորդ հարցին պատասխանում է Արցախի Հանրապետության վարչապետ  Արայիկ Հարությունյանը:

Արայիկ Հարությունյան - Այո, օրենքն ընդունելուց հետո մենք ունեցանք տարբերություն գների, կառուցապատման հատվածում, բայց, պարոն Աղաբեկյան, այստեղ մի բան պետք է հաշվի առնենք, որ չի նշանակում` եթե մենք ավելացված արժեքահարկից  ազատում ենք, ապա 16% էժանանում է, որովհետև շենքի մեջ շինանյութերի գերակշիռ մասը ձեռք է բերվում շուկայից, իսկ շուկայում ազատված չէ դա: Այսինքն, դեբետային ԱԱՀ-ը հաշվանցելու կամ հետ ստանալու հնարավորություն չունենք: Եթե մենք ուզում ենք էժանացնենք, կարող ենք, այո, կառուցապատողների հետ պայմանավորվենք, բայց դա բյուջեից պետք է փոխհատուցենք, ձեռք բերված շինանյութերի և ծառայությունների դիմաց վճարված ԱԱՀ-ի հաշվանցում: Մենք եթե դա կիրառենք՝ ավելի էժան կլինի, իսկ տարբերությունն այդ ժամանակահատվածում 5-6% է, մաքսիմում 7 % է կարողանում էժանացնել:

Ինչ վերաբերում է Ստեփանակերտում, ընդհանուր` Ղարաբաղում  կառուցապատման թանկ լինելուն, որն այո, շատ քննարկման նյութ է հանդիսանում, մենք մի բան հաշվի առնենք, շենքն ինչ է իրենից ներկայացնում՝ շինանյութ, աշխատանք, հարկեր և շահույթի բաժին: Շինանյութի գերակշիռ մասը ներմուծվում է: Ինչպե՞ս կարող է էժան լինի մեր շենքը: Աշխատանքի դիմաց էժան աշխատուժ չունենք Ղարաբաղում, ինչ-որ տեղ ավելի թանկ, քան Հայաստանում: Շահույթը ցանկացած ներդրող, կապ չունի Ղարաբաղում թե դրսում, իր շահույթի մասնաբաժինն է պահում: Մենակ` եկամտահարկ,  մնացած այլ հարկերը նույնն են,  բացի ավելացված արժեքի հարկից: Դրա համար  այն  կարծիքը, որ Ղարաբաղում պետք է շինարարությունն էժան լինի, դա տնտեսագիտորեն հիմնավորված չէ և սխալ է: Ի՞նչ հեռանկար ենք տեսնում կամ ինչպե՞ս ենք անում, որպեսզի  կառուցված բնակֆոնդը մատչելի լինի: Բազմաթիվ գործիքակազմ ունենք, շահառուները պարզ են, սոցիալապես անապահով խավ, փախստականներ, հաշմանդամներ, զոհվածների երեխաներ, լրացուցիչ սուբսիդավորում տոկոսների, կանխավճարների, բանկերի ցանկացած կարգի համապատասխան շուկայից ձեռք բերված՝ կապ չունի առաջնային, թե երկրորդային, տոկոսների սուբսիդավորում (բանկերի), այսինքն շահառուն, քաղաքացին 6% է տրամադրում: Դա սովորական պայմաններում, եթե սոցիալական խումբ է՝ ամբողջությամբ են տոկոսները վճարում: Խմբեր կան, որոնց կանխավճարն է վճարվում: Առաջնային ֆոնդից եկամտային հարկի արտոնության մեխանիզմ ունենք: Այս ամենը նախատեսված է, որպեսզի այդ ոչ մատչելի բնակֆոնդն ինչ-որ տեղ մատչելի լինի միջին խավի համար, այն հայրենակիցների համար, ովքեր ունեն աշխատանք, եկամուտի հաստատագրված վճարում: Բայց այստեղ դեռ կատարելագործելու և զարգացնելու անհրաժեշտություն կա: Շնորհակալություն:

Երկրորդային շուկային վերաբերվում է 6%-ի,  դե, 6% չի,    եթե բանկը տրամադրում է 13,7%, այսինքն  վճարում է 6%: Երկրորդային շուկային վերաբերվում են սոցիալական խմբերը, բայց եկամտային հարկի արտոնությունը միայն վերաբերվում է առաջնային շուկային: Էդ էլ երկար քննարկել ենք, չարաշահումներից խուսափելու համար ենք արել, որովհետև արդեն կան դեպքեր և տարեվերջին, հիշում եք, բյուջեի ժամանակ մենք սահմանափակումներ ենք մտցրել, որովհետև մարդիկ կան, որ տուն ունեն, անհրաժեշտություն չկա, բայց բարձր աշխատավարձ են ստանում, ձևակերպումներով եկամտային հարկի, այդ եկամտային հարկը հետ են ստանում, այսինքն, այդ ամենը մենք դրանից խուսափելու համար եկամտային հարկի արտոնությունը թողել ենք միայն առաջնային շուկայի համար: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցի համար հրավիրվում է Ռիտա Մնացականյանը, հաջորդը` Հայկ Խանումյան:

Ռիտա Մնացականյան - Հարգելի ներկաներ: Հարցերը, որի մասին ուզում եմ խոսել, մեկ անգամ չէ, որ բարձրացվել են բնակչության կողմից: Առաջին հարցս վերաբերում է զոհված ազատամարտիկների ընտանիքների համար կառուցվող տների կամ բնակարաններով ապահովելու ծրագրին: Գաղտնիք չէ, որ այս ծրագրի իրականացման առաջին տարիներին  կառուցվում էին, մանավանդ գյուղական բնակավայրերում, որոնք զուրկ էին կոմունալ հարմարություններից: Հնարավոր չէ՞, արդյոք, որևէ ծրագրով կամ վերակառուցման, կամ օգնության տրամադրման: Որևէ ծրագրով փոխհատուցել այս մարդկանց վնասը: Ճիշտ է, փոքր-ինչ ուսումնասիրություններից պարզվել է, որ նրանց մի մասը, ովքեր ունեցել են հնարավորություններ, ժամանակին իրենք են իրենց համար ստեղծել այդ կոմունալ հարմարությունները, բայց  դեռ  կան ընտանիքներ, որոնք չունեն այդ հնարավորությունը և առայսօր  դա մեծ վրդովմունք  ու վիրավորանք է առաջացնում: Հնարավոր չէ,՞ արդյոք, լուծել այդ հարցը: Եվ, երկրորդ հարցը նույնպես բազմաթիվ անգամ բարձրացվել է: Կոնկրետ այս հարցը, որի մասին պիտի խոսեմ, բարձրացվել է Ասկերանի շրջանի վերին ենթաշրջանում և, ընդհանրապես, գյուղաբնակների մոտ  գյուղում ապրող հաշմանդամները, վիրավորներն իրենց հասանելիք դեղորայքը ստանալու համար ամեն անգամ ստիպված են գնալ շրջկենտրոն և ստանալ այդ դեղերայքը, այն դեպքում, երբ կոնկրետ Ասկերանի շրջանում գյուղերի և շրջկենտրոնների միջև երկաթուղային տրանսպորտային կապ գոյություն չունի: Այս մարդիկ ստիպված են գումարներ ծախսել, իրենց գլխի ճարը տեսնել և հասնել մինչև շրջկենտրոն: Կոնկրետ ի՞նչ են պահանջում նրանք: Նրանք խնդրում են կամ գոնե Ստեփանակերտում լինի ինչ-որ ենթակետ, որ գան հասնեն Ստեփանակերտ, էլ չգնան Ասկերան, կամ էլ, գոնե, որ գյուղում որ բուժկետ կա, այդ բուժկետների միջոցով այդ դեղորայքն ուղարկեն այդ բուժկետը, ստանան այդտեղից կամ էլ եթե բուժկետ էլ չկա՝ գյուղապետարանների միջոցով: Ինչքանո՞վ է հնարավոր այդ հարցին լուծում տալ: Շնորհակալություն:  

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Առաջին հարցին պատասխանում է ԼՂՀ քաղաքաշինության   նախարար Կարեն Շահրամանյանը:

Կարեն Շահրամանյան - Շնորհակալություն: Իրոք, մինչև 2008թ. ԼՂՀ տարածքում սոցիալական ծրագրերով կառուցվող բնակելի տները կառուցվում էին առանց կոմունալ հարմարությունների: Դա  երևի կապված էր ֆինանսական սուղ միջոցների հետ, սակայն 2008թ. սկսած բոլոր նախագծերը, դա կլինի զոհված ազատամարտիկների, կլինի բազմազավակ ընտանիքների համար, բոլոր նախագծերում հաշվի են առնվում կոմունալ, նորմալ հարմարություններ: Ինչ վերաբերում է նախկինում կառուցված տների այդպիսի պայմաններով ապահովելուն, նշեմ, որ առանձին-առանձին դիմում են մեզ նշված ընտանիքների անդամները և մենք մեր հնարավորությունների սահմաններում աջակցում ենք և հնարավորության դեպքում ստեղծում ենք կոմունալ հարմարություններ: Բայց ասեմ, որ այդպիսի մասսայական ծրագիր մենք չունենք: Եթե կան այդպիսի ընտանիքներ, ապա կարող են դիմել և մենք մեր հնարավորությունների սահմաններում կաջակցենք և կստեղծենք այդպիսի պայմաններ:

         Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Երկրորդ հարցին պատասխանում է ԼՂՀ առողջապահության   նախարար տիկին  Կարինե Աթայանը:

Կարինե Աթայանը - Շնորհակալություն հարցի համար: Իհարկե, հնարավոր է տեղում կազմակերպել ապահովությունը դեղամիջոցներով, բայց նման դեպքում հնարավոր չի լինելու դինամիկ հսկողությունները հիվանդի վիճակի վերաբերյալ: Մենք կուսումնասիրենք այդ հարցը և ավելի ռացիոնալ ձևով կփորձենք ապահովել դեղամիջոցներով:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն:  Հարցի համար հրավիրվում է Հայկ Խանումյանը: Թող պատրաստվի տիկին Ռոմելա Դադայանը:

Հայկ Խանումյան - Առաջին հարցի մասին մի քանի անգամ էլ ենք խոսել,  եռամյա ծրագրով` կառավարության, նշված է, որ բժշկական ապահովագրություն ներդնել  Արցախում, արդեն երրորդ տարին ենք մտնում, այդ համակարգը չկա, և կարծում եմ, չի լինի: Այս հարցն ինչի՞ համար եմ տալիս: Կարծում եմ, մեր գործընկերներին էլ բազմաթիվ քաղաքացիներ են դիմում, ովքեր բժշկական ծառայություններ ստանալու նպատակով, խոսքը 4-5 մլն դրամի համար է, հաճախ գրավ են դնում իրենց տունը և արդյունքում  բուժվելու համար տունը կորցնում են: Այսինքն, հստակ համակարգ չունենալու, առողջապահության և բժշկության հետ կապված, հետևանքով մենք առաջիկայում սոցիալական լուրջ ճգնաժամի առջև ենք կանգնելու և բազմաթիվ մարդիկ իրենց առողջությունը վերականգնելու համար իրենց տները կորցրել են և գալու են Կառավարության առաջ էլի: Առաջին հարցս սա է՝ ե՞րբ ենք հստակ սկսում ապահովագրության հետ կապված քննարկումները, միգուցե   նաև /չի լսվում/:  

Երկրորդ հարցը մի քիչ ավելի տեխնիկական բնույթ ունի: Զինվորական կենսաթոշակառուները, հաշմանդամ կենսաթոշակառուները և այլն, անընդհատ, ամեն տարի ստիպված են տեղեկանքներ ներկայացնել: Այդ բնակշահագործման տնտեսություններում մշտական հերթեր են: Նաև, ամեն տարի մենք մոտավորապես 200   մլն դրամ, կարծեմ, հատկացնում ենք, որպեսզի թոշակները հասցնեն մարդկանց, հսկայական ծախսեր ենք անում: Հնարավոր չէ՞ միանգամից, առանց այս տեղեկանքների,  փոխանցել ուղղակի  մարդկանց բանկային քարտերին, ովքեր որ ունեն, և հարցն ավելի արագ ու հեշտ կազմակերպել: Շնորհակալ եմ:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն:  Հարցերին պատասխանում է Արցախի Հանրապետության վարչապետ  Արայիկ Հարությունյանը:

Արայիկ Հարությունյան -  Երևի ոչ թե վերջին 3 տարին, հաստատ 2005թ. այս նույն ամբիոնից ես էլ եմ ելույթ ունեցել և ասել, որ այո, ապահովագրական համակարգը առողջապահությունում  մեզ պետք է: Պատգամավոր ժամանակ ես էլ էի հորդորում սկսել և կարևորում էի դա: Կան խնդիրներ, որոնք մեզ ստիպում են  ոչ թե հրաժարվել, այլ հետաձգել: Առաջինը՝ քանի որ Ղարաբաղում առողջապահական համակարգը պետական է, բացի ստոմատոլոգիայից, հիմնականում, այդպես անվանեմ, արդեն ապահովագրական համակարգը աշխատելու  մեխանիզմ չկա: Այսինքն պետությունը մի կողմից պիտի փող տա, մյուս կողմից՝  նույն հիվանդանոցով հետ վերցնել: Իսկ ապահովագրական համակարգը`  առողջապահության, զարգանում է  այն երկրներում, որտեղ կա այլընտրանք, ընտրության հնարավորություն, մարդ ինքը որոշի, թե որ հիվանդանոցում իր հիվանդության համար  դիմի իր սերտիֆիկատով, և  մրցակցության: Այսինքն Ղարաբաղում առողջապահական համակարգի ապահովագրական համակարգի ներդնումը առողջապահության բնագավառում նույնն է հարկ մտցնել և փոխանցել հիվանդանոցին, ինչը մենք անում ենք  ամբողջությամբ պետական է, բայց կիսում եմ այն մտահոգությունը, որ երևի այստեղ նստածներին բոլորին էլ հաստատ  ամեն օր, եթե ոչ ամեն օր, հաստատ հաճախակի դիմում են մեր քաղաքացիները, հայրենակիցները, մանավանդ ԼՂՀ տարածքից դուրս բուժման  ուղեգրման առումով: Ծրագիրը գործում է 2008թ. հունվարի 1-ից: Փորձում ենք ավելացնել յուրաքանչյուր տարի: Առաջինը մենք ընտրել էինք սրտանոթային և օնկոլոգիայի բնագավառում` պետական աջակցություն: Այսօր, փառք Աստծո, սրտանոթային հիմնական վիրահատությունները կամ այդ  անհրաժեշտ միջոցառումները իրականացնում ենք Արցախում: Արդեն շատ հազվադեպ է լինում, որ մենք ուղղորդում ենք Երևան և ստիպված էլի պետք է աջակցենք: Այդտեղ կա պետական աջակցություն  50%-ի չափով: Օնկոլոգիայի առումով էլի կան, ԼՂՀ տարածքում, եթե փաստաթղթերը կան, 50%: Այսքան բազմաթիվ այլ հիվանդություններ, որոնց առումով մենք այսօր հնարավորություն չունենք օգնելու: Ես կողմնակից եմ 2019թ. բյուջեի քննարկման ժամանակ շեշտակի ավելացնենք ԼՂՀ տարածքից դուրս բուժման ուղեգրման վճարները՝ առաջին փուլի համար: Այո, շատ մեծ խնդիր ունենք այստեղ և երբ որ ուսումնասիրում ենք բանկային համակարգում ձևավորված ժամկետանց պորտֆելները, հիմնականում գրավադրված բնակարանները՝ 90% առողջական խնդիրների համար: Կարող ենք մտածել նման պարագաներում այլ վարկավորման մեխանիզմներ, ոչ իհարկե բանկային համակարգի, «ՖԻԴԵՍ»-ի կամ չգիտեմ այլ հիմնադրամի կողմից:

Այո, մենք պետք է միասին քննարկենք, բայց դա պետք է իմանանք, որ հաստատ  միլիոնավոր դրամների մասին չի խոսքը գնալու: Տարեկան մինչև մի քանի միլիարդի գումար է լինելու, որ պետք է: Իսկ ինչ վերաբերվում է ապահովագրականին, դա մի տեղից պետք է վերցնենք, այսինքն, այդ գումարումից վերցնենք: Քաղաքացու աշխատավարձը բավարար չէ, եկամուտներն ընդհանուր այլ աղբյուրներից բավարար չէ վերցնենք: Ես չեմ հրաժարվում ապահովագրական համակարգը բժշկական համակարգում ներդնելուց: Առաջին փուլը քննարկենք և, ինձ թվում է, թե այստեղ ներկաները  բոլորն էլ ամեն օր հաստատ մեկը զանգում է և ինչ-որ առումով մեկին միջամտելու  բանկում, հիմնադրամում, նման ռեսուրսներ տրամադրելու: Այո, սա կարևոր խնդիր է, և վերջերս մենք ավարտել ենք ժողովրդագրական ուսումնասիրությունները, ժողովրդագրական պատկերն Արցախում: Իհարկե, կան մտահոգություններ, ես լրացուցիչ ասեմ, որ կան նաև ձեռքբերումներ, մարդու կյանքի տևողությունը, որ 10 տարի ավելացել է, դա հենց առաջին հերթին առողջապահական համակարգի զարգացման արդյունքում: Կիսում եմ խնդիրը և փորձելու ենք լուծում տալ:

Երկրորդ հարցը, թոշակների հետ կապված, մենք արդեն աշխատում ենք, արդեն կան բազմաթիվ թոշակառուներ, որոնք ունեն քարտեր՝ փոխանցում ենք: Պետք է զարգացնենք: Ստեփանակերտում շատ հեշտ է: Շրջկենտրոններում շատ հեշտ է: Սոցապ նախարարությունն այդ քաղաքականությունն իրականացնում է, բայց  գյուղերում, որտեղ չկա համապատասխան ենթակառուցվածքը, այդ բանկոմատները և այլն, անիմաստ է դառնում: Դրա համար մենք պետք է  վճարենք, բայց  կիսում եմ մտահոգությունը և սոցապ նախարարի տեղակալն այստեղ ներկա է: Նա լրացուցիչ կքննարկի և կներկայացնի: Շնորհակալություն:

Հայկ Խանումյան - Ապահովագրության մասին, ես չեմ կիսում Ձեր կարծիքը, որովհետև եթե ապահովագրական համակարգը /չի լսվում/ մասնավոր զարգանալու է: Վստահ եմ, որ բազմաթիվ լաբորատորիաներ, դիագնոստիկ կենտրոններ և այլ ծառայություններ են առաջանալու: Էս առումով մեզ հետ համեմատելի երկրների փորձեր կան վերջերս, ասենք, Վրաստանում ինչպես են իրականացրել համակարգը, դրանից ելնելով, ինչպես նաև առողջապահական համակարգը մասնավորեցնելն է: Կարծում եմ, մենք ունենալու ենք ավելի լավ ծառայություններ, ավելի մեծ բազմազանություն, այսօր, ասենք, ոնց-որ ունենք ստոմատոլոգիայի ոլորտում, մյուս ոլորտներում նույնպես ունենալու ենք: Իսկ որտեղից վերցնենք գումարները, պարզ է: Վերցնելու ենք մարդկանցից, ում եկամուտները ցածր են` կվճարի պետությունը, ում եկամուտները ներում են՝ կվճարեն իրենք: Մեկ է, այդ մարդիկ ավելի շատ գումարներ տարիների ընթացքում կատարում են և շատերը նույնիսկ սոցիալական կատաստրոֆայի են հասնում թանկարժեք գնման դիմաց:

Արայիկ Հարությունյան -  Ես չեմ ասում, ես հրաժարվում եմ: Ես ասացի, որ այս փուլում համարում եմ դժվար իրագործելի: Երկրորդը՝ չեմ կիսում, որ զարգանալու է, որովհետև եթե ինչ-որ կա դիագնոստիկ մեկ սարքավորում  կամ երկու սարքավորում, դա չի նշանակում առողջապահություն: Հիվանդանոց չեն կառուցելու հաստատ, ոչ շրջկենտրոնում, իսկ առողջապահության բնագավառում դիագնոստիկան շատ քիչ մաս է, իսկ մրցակցություն չի կարող Մարտունի հիվանդանոցի և հանրապետականի միջև լինել: Գիտեք, բազմաթիվ հարցեր կան, սա առանձին կքննարկենք: Ես կողմ եմ, որ պետք է ուշադրություն դարձնել ԼՂՀ տարածքից դուրս բուժման ուղեգրված, խոսքս ուղեգրվածի մասին է, քաղաքացիներին նյութական օժանդակության, դրամական օժանդակության կամ պայմանագրային օժանդակության, ինչ-որ նպատակային բաներ ունենում ենք, պետպատվերներ /չի լսվում/:

Երկրորդը, կողմ եմ համակարգի ներդրման, հետագայում, բայց խոր ուսումնասիրմամբ: Իսկ ինչ վերաբերվում է Վրաստան, Դուք նկատի ունեք Վրաստանի Հանրապետությունը, ոչ թե առանձին: Մենք, այո, եթե ՀՀ մտնի, մենք պարտավոր ենք լինելու մենք էլ մտնենք: Առանձին Ղարաբաղը չի կարող ղարաբաղյան տարածքում: Շնորհակալություն: 

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն:  Հարցի համար հրավիրվում է  պատգամավոր Ռոմելա Դադայանը: Թող պատրաստվի Դավիթ Իշխանյանը:

Ռոմելա Դադայան - Շնորհակալություն:  Վերջերս, աշխատանքի բերումով հաճախակի ենք լինում զորամասերում և զինծառայողների կողմից հաճախակի բարձրացվում է սոցիալական մի շատ անմխիթար և մի շատ կարևոր հարց: Զինծառայողները, որոնք ապրում են վարձով, տարբերակված են: Կան պետության կողմից  բնակվարձը ստացող, կան չստացող զինծառայողներ: Նրանք, ում  հաշվառման վայրը ծառայության վայրից 30 կմ-ից հեռու է, նրանք ստանում են բնակվարձը: Սա, իհարկե, սոցիալական անհավասարություն է ստեղծում զինծառայողների միջև: Ուզում եմ բացահայտվի կամ էլ տրվի պատասխան, արդյո՞ք խնդիրն այդպես էլ կմնա, թե՞ լուծում կստանա:

Երկրորդ հարցը կրթությանն է վերաբերում: Այսօր ցանկացած ոլորտում լեզուների իմացությունը մեծ նշանակություն և  առավելություն ունի: Մենք շատ ենք առնչվում, վերջերս առավել ևս, որ ֆրանսախոսներ են   գալիս, բայց մեզ մոտ այդ աշխատանքը սկզբում ընդհանրապես բարձիթողի էր, իսկ 6 տարի առաջ սկսվեց ուսուցումը հիմնական դպրոցներում: Անցյալ ուսումնական տարում մենք ունեցանք առաջին շրջանավարտները, ավարտական վկայականում ունեին ֆրանսերենի գնահատականը: Այդ 6 տարիների ընթացքում և մեր սկսնակ մանկավարժները հմտացան, և մեր աշակերտների մոտ սեր առաջացավ առարկայի նկատմամբ, նույնիսկ ոմանք ընտրեցին այդ մասնագիտությունն ապագայի համար: Ցավոք, փոխադրվեցին հիմնական դպրոցի աշակերտներն ավագ դպրոց և այնտեղ ֆրանսերեն չեն անցնում, չնայած մենք վերջերս ֆրանսախոսների հետ շատ առնչվեցինք և տեսանք, որ  այդ իսկապես անհրաժեշտություն է: Մենք քաղաքական դաշտում ունենք այդ խնդիրը, սոցիալական,  տնտեսական հարցում ունենք այդ խնդիրը, որովհետև Շուշիում ունենք արհեստագործական վարժարան, նաև ստեղծել ենք «Ֆրանկոֆոնիայի կենտրոն» հիմնադրամը, որը պիտի նպաստի մասնագետների վերապատրաստմանը և հանկարծ 10-րդ դասարանում աշակերտը հիասթափվի, որ ֆրանսերեն չի անցնում, սա, կարծում եմ, այնքան էլ ճիշտ չէ: Խնդրում եմ պարզաբանում: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Առաջին հարցին պատասխանում է ԼՂՀ աշխատանքի և սոցիալական  ապահովության հարցերի փոխնախարար Լենստոն Ղուլյանը:

Լենստոն Ղուլյան - Շնորհակալություն հարցի համար: Ինչ վերաբերվում է  զինծառայողների տան վարձի փոխհատուցման, ապա դա համակարգ է, դա ՀՀ ՊՆ իր համապատասխան որոշումով է իրականացնում համապատասխան ՀՀ օրենսդրությանը: Իրոք, 30 կմ հեռավորությամբ  տրամադրում են վարձ, իսկ մոտիկը՝ չէ: Այդ հարցը մենք կարող ենք ավելի խորանանք և ՊՆ-ի հետ ուսումնասիրենք, այսինքն մենք այդ հարցին անընդհատ չենք անդրադառնում, որովհետև խնդրի լուծումը ընդհանուր կոմպլեքս է՝ կապված նույն ՀՀ ՊՆ հետ և բոլոր իրենց ուժային մարմինների  հետ: Եթե հարցեր կան, կուսումնասիրենք, եթե առաջարկություն կլինի՝ կտանք և մեր կառավարությանը, և Հայաստանի կառավարությանը:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն:   Երկրորդ հարցին պատասխանում է  ԼՂՀ կրթության, գիտության և սպորտի  նախարար   Սլավիկ  Ասրյանը:

         Սլավիկ  Ասրյան - Իհարկե, հաճելի է, որ կրթության ոլորտի հարցերը շատ են: Իրոք, ֆրանսերենի առումով մենք սկսել ենք դպրոցներում ուսումնասիրել: Այսօրվա դրությամբ 23 դպրոցներում ուսումնասիրվում է ֆրանսերեն և մի քանի դպրոցում, որպես օտար լեզու, նաև` գերմաներեն: Ասեմ, որ իհարկե աշակերտների հետաքրքրությունն այս լեզվի ուսումնասիրման նկատմամբ  մեծ է և ասեմ, որ արդեն երկրորդ տարին է, որ նույնիսկ մենք օլիմպիադայի մասնակիցներ ենք ունենում և ֆրանսերենից, և գերմաներենից ՀՀ օլիմպիադաներում արդեն ունենք հաղթողներ: Իսկ ինչ վերաբերվում է ավագ դպրոցին, ճիշտն ասած, ավագ դպրոցում արդեն երեխաներն իրենք են ընտրում, որ լեզուն են ուսուցանում: Նաև եղել է մեր ցուցումը, որ եթե ֆրանսերեն լեզուն ընտրողներ լինեն, անպայման ֆրանսերենը ևս ուսումնասիրել: Իհարկե մենք առաջիկայում քայլեր կանենք, գուցե ինչ-որ տեղ մանկավարժները չեն ճիշտ կողմնորոշվել, կամ  աշակերտները: Բոլոր դեպքերում ցանկության դեպքում, որովհետև մեր նպատակը հեռահար է, որ նաև միջնակարգ կրթություն ստանա ֆրանսերենի գծով ու նաև մենք մտադրություն ունենք համալսարանում առանձին ևս ֆրանսերեն լեզու մտցնել: Այնպես որ, հարցը կլինի մեր ուշադրության կենտրոնում, գտնում եմ, որ կլուծենք: Իհարկե, ինչ վերաբերվում է Ֆրանկոֆոնիայի կենտրոնին, լայնածավալ աշխատանքներ է իրականացնում, առաջին էտապում դեռ խնդիրը դրված է, որ այն մասնագետները, որոնք պիտի գնան Ֆրանսիայում վերապատրաստվեն, կամ միջխորհրդարանական կապերում ընդգրկված մեր պատգամավորները, առայժմ դասընթացները նրանց հետ են կազմակերպվում: Իսկ, ընդհանուր նաև ուրիշ նկատառումներ կան, որ ընդհանուր լեզուների ուսուցման և անգլերենի, և ֆրանսերենի, տարբեր կազմակերպություններ արդեն առաջարկներ են ներկայացրել: Հետագայում այդ ցանցը ևս կընդլայնվի և իրոք, որ  օտար լեզուների  այդ գործընթացը կարևորվում է նաև մեր կողմից:

Ռոմելա Դադայան - Մենք արդեն մի խումբ աշակերտների վիրավորել ենք, որ ֆրանսերենը չի շարունակվել: Նրանք թևաթափ են եղել: Խնդրում եմ հաջորդ տարիների համար այնպես անեք, ինչպես  հիմնական դպրոցում եք պարտադիրի հաշվին ֆրանսերեն անցել, նույն ձևով էլ ավագ դպրոցում…

Սլավիկ  Ասրյան - Ավագ դպրոցում  ոչ մի արգելք չկա, եթե երեխաներն ընդունում են, դասացուցակի մեջ մտցնում են և իրականացվում է …

Ռոմելա Դադայան - Բայց եղել են ցանկացողներ, ուղղակի չի կազմակերպվել, խմբակային ժամեր են հատկացվել:

Սլավիկ  Ասրյան - Մեզ նման տեղեկություն չի տրվել: Ճիշտն ասած, եթե ժամանակին մեզ դիմեին, այդ հարցը կկարգավորեինք: Եկող ուսումնականում անպայման կանդրադառնանք այդ հարցին: Շնորհակալություն:    

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն, պարոն Ասրյան:   Հարցի համար հրավիրվում է  պատգամավոր Դավիթ Իշխանյանը: Թող պատրաստվի Արմեն Սարգսյանը:

Դավիթ Իշխանյան - Կառավարության հարգարժան անդամներ: Երկու հարց ունեմ: Գյուղոլորտի պատասխանատուն այստեղ չի, կարծում եմ, երկու հարցն էլ ուղղված կլինի պարոն վարչապետին:

Առաջին հարցը մասնակիորեն շոշափվեց: Դա վերաբերում է  մասնավորեցման /չի լսվում/ զարգացման հայեցակարգին: Եթե հիշում եք, դեռևս նոյեմբերին «Դաշնակցություն» խմբակցության հետ հանդիպման ժամանակ, մեր հարցադրմանը՝ ե՞րբ պատրաստ կլինի հայեցակարգը որպես փաստաթուղթ, մեզ հավաստիացվեց, որ դեկտեմբերի վերջին, ամենայն հավանականությամբ: Դուք ներկայացրեցիք, որ մի քանի ամսից: /Չի լսվում/  մանրամասնելու և հստակեցնելու, որովհետև կարծում ենք, սա այն հիմնական փաստաթուղթն է, ռազմավարական փաստաթուղթն է, որ պետք է ուղեցույց լինի մեր ոչ միայն գյուղատնտեսության, այլև կարևորագույն մի այնպիսի ոլորտի, որով պայմանավորված է  նաև մեր ապագան:

Երկրորդ հարցս վերաբերում է այսօրվա մեր քննարկած և արդեն իսկ օրենքի ուժ ստացած 2017թ. պետական բյուջեի փոփոխության մասին օրենքի նախագծին, որով մենք մոտ 450 մլն. դրամով  համալրեցինք պետական բյուջեն: Ուզում եմ իմանալ, կա՞ն այլ ոլորտներ, հիմա հեռահաղորդակցության ոլորտում մոտեցում ցուցաբերելով մենք կարողացանք բյուջեն որոշակիորեն համալրել: Կա՞ն ոլորտներ, որ կարող ենք հավելյալ ուսումնասիրել և հավելյալ մուտքեր ապահովել: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Հարցերին պատասխանում է  Արցախի Հանրապետության վարչապետ  Արայիկ Հարությունյանը:

Արայիկ Հարությունյան - Առաջին հարցի հետ կապված՝ հայեցակարգը դեկտեմբերից պատրաստ է, այսօր էլ պատրաստ է, կարող եմ փաստաթուղթը տրամադրել Ձեզ, բայց ընդունելու առումով մի քիչ երկարացրել ենք ժամկետը, լրացուցիչ ուսումնասիրելու, մանավանդ, քանի որ այստեղ հիմնականում նշվեց գյուղամերձ տարածքներ: Գյուղամերձ տարածքներում հիմնականում գարնանացան մշակաբույսեր, անասնապահության հետ կապված որոշ դետալներ կան, որ պետք է հաշվի առնենք, հետո, առանց վռազելու, մանավանդ, որ հիմնականում սկսելու է աշխատել հայեցակարգը     2018թ.-ից: Ժամկետ ունենք: Փաստաթուղթը կտրամադրեմ: Ինչ վերաբերվում է հավելյալ եկամուտներին, ամբողջությամբ մնացածը արտացոլված է, սա լրացուցիչ հաճախականությունների դիմաց այսօր ներկայացրել ենք, ինչ վճարներ են: Լրացուցիչ, եթե տա Աստված և պղնձի գինը շատ բարձրանա, իսկ մենք դեռ չենք նկատում այսպիսի տատանումներ: Այս պարագայում մենք կարող է ունենանք հավելյալ եկամուտներ:  Մնացած առումով ամեն ինչ հաշվարկված է: Միայն հանքաարդյունաբերության, այդ էլ պղնձի գնի: Հիմնականում պղնձի գնի տատանումները եթե մեծ լինեն` բարձրացում շատ մեծ լինի, մենք կարող ենք, այո, լրացուցիչ գումարների սպասել:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն, պարոն վարչապետ:  Հարցի համար հրավիրվում է  պատգամավոր Արմեն Սարգսյանը: Թող պատրաստվի Լյուդմիլա Բարսեղյանը:

Արմեն Սարգսյան – Արտաքին գործերի նախարարությունը բողոքում է, որ այսօր հարց չենք տվել, հետևաբար  հարցս ուղղում եմ նախարարությանը: Ադրբեջանը փորձում է, որպեսզի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում  բարձր պաշտոնում նշանակի Փոլադ Բյուլ-բյուլ օղլուն: ԱԳՆ-ը իր հնարավորության սահմաններում  ի՞նչ քայլեր է ձեռնարկում, որպեսզի մշակութային արժեք ոչնչացնող երկրի ներկայացուցիչը չզբաղեցնի այդպիսի բարձր պաշտոն: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Հարցին պատասխանում է արտաքին գործերի փոխնախարար Արմինե Ալեքսանյանը:

Արմինե Ալեքսանյան – Շնորհակալություն, հարցի համար, չնայած բողոք չեմ ներկայացրել: Ուրեմն, այս հարցը, վերջին շրջանում, եթե տեղյակ եք, ՀՀ ԱԳՆ փոխնախարար Աշոտ Հովակիմյանը եղել է մեր մոտ խորհրդատվությունների համար և  հիմնական թեմաներից մեկը եղել է հենց այդ հարցը: Ցավոք սրտի, իհարկե գիտեք, որ չճանաչված լինելու հանգամանքում Արցախի Հանրապետության ԱԳՆ ոչ մի լծակ չունի ազդելու դրան: Բայց պետք է նաև նշել, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ինքը մշակութային  կազմակերպություն է և այնտեղ ընթացակարգերը մի քիչ այլ են, քան մնացած տեղերում: Հայաստանն էլ  այդքան ներազդելու ուժ չունի, բայց կողքից քայլեր են ձեռնարկվում նաև ՀԿ-ների կողմից որոշակի հանրագրեր են ներկայացվում այդ կազմակերպությանը, որպեսզի կարողանանք հնարավորինս չեզոքացնել նրա նշանակումն այդ կազմակերպությունում: Բայց ուղիղ ազդեցության լծակներ, ցավոք սրտի, նաև ՀՀ ԱԳՆ այդ կազմակերպությունում չունի:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցի համար հրավիրվում է պատգամավոր Լյուդմիլա Բարսեղյանը և վերջինը՝ Վահրամ Բալայանը:

Լյուդմիլա Բարսեղյան - Շնորհակալություն: Ունեմ 2 հարց: Դեռևս 2015թ. նոյեմբերին ինձ էին դիմել Ստեփանակերտի Ալեք Մանուկյան փողոցի թոշակառու բնակիչները՝ խնդրելով աջակցել և մտցնել երթուղային տրանսպորտ Ա.Մանուկյան փողոցից մինչև հանրապետական հիվանդանոց և պոլիկլինիկա, քանզի վերոհիշյալ հիմնարկներ հասնելու համար ստիպված են օգտվել 2 երթուղային տրանսպորտից: 2015թ. նոյեմբերին ԱԺ նիստում հնչեցրել եմ այդ հարցը: Ի պատասխան էկոնոմիկայի նախարար պարոն Խաչատրյանը խոստացել է դրական լուծում տալ այդ հարցին: Ի՞նչ է արվել  մինչ այսօր:

Երկրորդը վերաբերվում է Ղարաբաղ Տելեկոմ «111» ծառայության սպասարկման աշխատանքներին: Այդ հարցը բարձրացրել եմ այս ամբիոնից 2016թ. փետրվարին: Հիշեցնեմ, բաժանորդները զանգում են հեռախոսահամար իմանալու համար և սկսվում է՝ մի քանի լեզուներով բացատրում են, թե ինչպես օգտվել տոնային ռեժիմից, որ դեպքում ինչ կոճակ սեղմել, և այլն, և այլն… Այսինքն, փոշմանում են, որ զանգել են: Ի պատասխան այս հարցի էկոնոմիկայի նախարար պարոն Խաչատրյանը խոստացավ ուսումնասիրել ու պատասխանել: Ի՞նչ է արվել այս հարցի շուրջ:  Չնայած Ղարաբաղ Տելեկոմում խոստացել էին ինձ, որ հեռուստառադիոընկերության միջոցով բնակչության մեջ կմտցնեն պարզություն, թե ինչպես օգտվեն այդ ծառայությունից ավելի հեշտ ձևով, բայց մինչ այսօր խնդիրը նույնն է: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան – Հարցին պատասխանում է Էկոնոմիկայի նախարար Անդրանիկ Խաչատրյանը:

Անդրանիկ Խաչատրյան - Շնորհակալություն հարցի համար: Կապված առաջին հարցի հետ մենք 2015թ. քննարկել ենք երթուղին սպասարկող ընկերության հետ, պայմանավորվել ենք, որպեսզի լրացուցիչ վարկավորում իրականացվի, սակայն 2016թ. ապրիլյան իրադարձություններից հետո ընկերությունը նաև որոշ հիմնավորումներ ունի երթուղի ուղևորահոսքի հետ կապված: Մենք հարցը նաև ներկայացրել ենք Ստեփանակերտի համայնքին, քանի որ Ստեփանակերտի համայնքը կանոնավորող ուղևորափոխադրումները և երթուղիները, և մեքենաների ուղղությունները հաստատվում է համայնքի կողմից, ներկայացրել ենք և նոր մրցույթների ժամանակ, որը տեղի կունենա  2017թ. Ստեփանակերտ համայնքը սպասարկող երթուղիների մրցույթների ժամանակ նրանք կներկայացնեն իրենց տեսակետը, կոնկրետ համայնք…

 /Չի լսվում /:

13-ին չէ, 15 համարին է վերաբերվում: Արեշ- Ալեք Մանուկյան-Արմենավան, այդ երթուղուն է վերաբերում: Հարցը ուսումնասիրման փուլում է, համենայն դեպս մեր լիազորությունների շրջանակներում մենք փորձելու ենք  անենք բոլոր հնարավորը: Վերջնական երթուղին և երթուղիների հնարավորությունը յուրաքանչյուր համայնքում հաստատում է համայնքը: Հետևաբար, կարծում եմ, եթե համայնքը կոնկրետ այդ ուղղությամբ խոր ուսումնասիրություն է պետք  կամ դիմել Ստեփանակերտ համայնքին: Մեզ դիմել էիք տվյալ  ընկերությանը վարկավորելու հարցով, մենք պատրաստ ենք քննարկել ընկերության կողմից համապատասխան գործարար ծրագիր չի ներկայացվել, որպեսզի լրացուցիչ վարկ տրամադրվի և նոր մեքենաներ ձեռք բերվեն:

Կապված երկրորդ հարցի հետ՝ մենք դիմել էինք Ղարաբաղ Տելեկոմ, եթե չեմ սխալվում նաև Ղարաբաղ Տելեկոմ ընկերության տնօրենը նաև Ձեզ պատասխանել է այդ հարցին, այնտեղ ծրագրային խնդիրներ կան, որ ըստ իրենց ներկայացման հնարավոր չի, այսինքն ծրագիրն ամբողջությամբ պիտի փոխվի և ոչ մի բարդություն, այսպես ասած, պատասխանները ստանալու, նրանք որևէ հիմնավորում չեն տեսնում: Ուղղակի, պարզապես սա  քննարկման առարկա դարձնել: Ղարաբաղ Տելեկոմը փորձել է մեզ հիմնավորել և բացատրել, դա մի ամբողջ ծրագիր պիտի փոխվի և իմաստ, և ամբողջ աշխարհում այդպես է գործում, այսինքն, այդքանը: Շնորհակալություն:

Լյուդմիլա Բարսեղյան – Ի պատասխան Ձեզ, ասեմ, որ ուզում եմ հիշեցնել, որ «Մհեր» ՍՊԸ ցանկություն է հայտնել, Դուք գիտեք դրա մասին, որ այդ հարցը վարկի միջոցով լուծի և Դուք խոստացել եք, որ վարկը լուծվի դրամով:

Անդրանիկ Խաչատրյան -  Մենք խոստացել ենք, մենք մինչև այսօր  գործարար ծրագիր, առաջարկ չունենք «Մհեր» ՍՊԸ կողմից, թե ինչքան է, ինչ չափի գումար է անհրաժեշտ, քանի՞ մեքենաների համար: Եթե այդ ծրագիրը ներկայացվի, մենք կքննարկենք և կփորձենք դրական լուծում տալ՝ առանց որևէ  խնդրի:

Լյուդմիլա Բարսեղյան -  Իսկ «111» ծառայության աշխատանքների մասին ասեմ, որ իրենք խոստացել են, ես նոր ասեցի, որ հեռուստառադիոընկերության միջոցով գոնե բնակչության մեջ պարզաբանություն մտցնել…

Անդրանիկ Խաչատրյան - Ղարաբաղ Տելեկոմ ընկերության կայքէջում դրված է այդ բոլոր բացատրական, այսպես ասած, ծառայություններից օգտվելու ձևերը: Եթե անհրաժեշտություն կա, մենք ասենք, որ հանրային հեռուստատեսության միջոցով  հայտարարության ձևով մեկ անգամ ևս փորձենք պարզաբանումներ մտցնել:

         Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Մենք սպառել ենք հարց ու պատասխանի համար հատկացված ժամանակը, բայց քանի որ մեկ հոգի է մնացել, կարծում եմ, որ կառավարության մեր գործընկերները  ընկալումով կվերաբերվեն: Վահրամ Բալայան:

Վահրամ Բալայան - Ուրեմն, հողի սեփականաշնորհումից հետո, 6000 մետրը, որ տրվում է մեր քաղաքացիներին, դրանից հետո, փաստորեն Արցախի Հանրապետությունում ձևավորվել են նոր ընտանիքներ, ծնվել են հանրապետության նոր քաղաքացիներ, բայց հող չունեն: Իսկ գյուղում եթե մարդ հող չունի, գյուղացին առանց հողի, փաստորեն, կարելի է ասել…

Երկրորդ հարցը՝ ապրիլյան պատերազմից հետո 2016թ. ՀՀ կառավարությունը որոշում է կայացրել, որ ուսանողներին տան որոշակի արտոնություններ՝ ուսման վարձավճարի հետ կապված: Արդյո՞ք Արցախի Հանրապետության կառավարությունը նույնպես տրամադրված չէ նման որոշում կայացնելու: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Շնորհակալություն: Հարցերին պատասխանում է Արցախի Հանրապետության վարչապետ  Արայիկ Հարությունյանը:

Արայիկ Հարությունյան - Թույլ տաք առաջին հարցին մի քիչ հումորով պատասխանեմ: 90-ականներին ղարաբաղցին գնում է Երևան, մեկն՝  էս թևքից է կախվում և ասում՝ դոլար կառնեմ, մյուսն էլ էն թևքից է կախվում և ասում՝ դոլար կծախեմ: Ասում է, դու առնում ես, դու էլ ծախում ես, ինձնից ի՞նչ եք ուզում:

Նոր հարց է բարձրացվել, որ գյուղամերձ սեփականաշնորհված հողերի 30 տոկոսը, ես ավելին կասեմ, չի մշակվում, պարոն Բալայան: Մյուս կողմից էլ, հարց եք տալիս, ասում եք հող չկա, որ մշակեն: Իրականում, հող մշակողի կարիք ունենք: Իսկ, որ ծնվել են, ինչո՞ւ հող չենք տալիս, գիտե՞ք, դա ԱԺ-ում քննվող անհրաժեշտություն չի, հողը ձգվող չի էլի, զսպանակ չի, որ ձգենք: Մի անգամ սեփականաշնորհում եղել է, ավարտել ենք: Հիմա, եթե գյուղացին ուզում է հող մշակի, վարձակալելու իրավունք ունի: Հազարավոր չէ, 100 հազար հեկտարից ավել պահուստային ֆոնդում հող ունենք՝ պետությունից կարող է վարձակալի: Համայնքային պահուստային ֆոնդ կա, թող վարձակալի, գյուղացուց վարձակալի: Սեփականաշնորհված հող… Այսինքն, խնդիրն ինչո՞ւմն է, պետությունից մի բան պոկելու մե՞ջ, որ անպայման ծնվել է: Այս հարցը, եկեք վերջնականապես, որ գնում եք տեղերում հանդիպելու, ես խնդրում եմ, մանավանդ պատգամավորներին, բացատրեք, որ վերջ, մի անգամ եղել է: Մի անգամ են անում, հիմա երբ որ երեխա ծնվի, մի հատ հող պիտի՞ տրամադրենք: Երեխան ծնվում է՝ փող ենք տրամադրում, բայց հող չենք տրամադրում: Իսկ ցանկացած հող մշակողի համար մեր երկրում այնքան բարենպաստ պայմաններ կան: Եվ այդ նույն հայեցակարգը, որ ընդունելու ենք, բազմապատկում է  այդ հայեցակարգը, որ հող մշակողի կարիք ունենք, խնդիր ունենք: Սա է խնդիրը:

Վահրամ Բալայան  - Պարոն վարչապետ, Ձեր ասածն էլ է,  էլի, ձև:

Արայիկ Հարությունյան  -  Ուզում եմ, որ դուք էլ ասեք:

          /Չի լսվում/:

Աշոտ Ղուլյան - Երկրորդ հարցը՝ ուսանողների վճարների մասին:

Արայիկ Հարությունյան - Ուսանողների  վճարի հարցը  շրջանառության մեջ է, ինձ թվում է, որ շուտով մենք էլ կընդունենք, այդ խնդիրը չունենք, էլի, ժամանակի հարց է: ՊՆ արդեն ներկայացրել է: Շնորհակալություն:

Աշոտ Ղուլյան - Հարգելի գործընկերներ: Ամփոփում ենք կառավարության հետ հարց ու պատասխանը: Մենք հարցերի համար գրանցել ենք 12 պատգամավորների, բոլոր 12 պատգամավորներն իրենց հարցերը բարձրացրել են: Ընդհանուր առմամբ բարձրացվել է 22 հարց՝ 12 պատգամավորների կողմից, բոլոր հարցերին տրվել են անհրաժեշտ պատասխաններ և պարզաբանումներ:

Այսքանով մենք ավարտում ենք օրակարգային այս հարցն էլ, բայց քանի որ մինչև ընդմիջում մենք սպառել էինք նաև օրակարգը մյուս մասով, սրանով ԱԺ նիստը հայտարարում եմ փակված: Շնորհակալություն համատեղ աշխատանքի համար: Ցտեսություն:

.